Má tôi tên Hoài, Nguyễn Thị Hoài. Nhưng trong ký ức của nhiều người, bà là Chị Hoài – người phụ nữ với mái tóc làm rung động trái tim nhạc sĩ Phạm Duy, để rồi giai điệu “Mái Tóc Chị Hoài” ra đời, vang vọng mãi về sau.
Ngày ấy, Chị Hoài ôm ba con thơ về nương tựa cha mẹ sau khi chồng chuyển công tác đến Viên Chăn. Không phải vì khoảng cách địa lý, mà bởi chị đã từng nếm trải nỗi cô đơn nơi xứ người, khi theo chồng đến Pondichery, Ấn Độ trên một con tàu chiến Pháp.
Alt: Chị Hoài thuở còn trẻ, khuôn mặt hiền hậu, ánh mắt đượm buồn, gợi nhớ về những năm tháng gian khó.
Xa quê hương, chị mới thấm thía nỗi nhớ nhà, nỗi “chiều chiều ra đứng ngõ sau, trông về quê mẹ ruột đau chín chiều”. Quyết định ấy không phải do cha mẹ sắp đặt, mà là lựa chọn của Chị Hoài để thoát khỏi cảnh nghèo khó bủa vây. Lấy chồng xa, chị chấp nhận “thân như cá thoi thóp trên bờ”, chỉ mong đổi thay được số phận.
Năm năm nơi xứ người, Chị Hoài trở về với hai con gái nhỏ, ngỡ ngàng vì chúng chẳng còn biết tiếng mẹ đẻ. Câu chuyện ấy, tôi nghe đi nghe lại, khắc sâu vào tâm trí, như một phần ký ức về sự hy sinh của mẹ.
Hôm ấy, Chị Hoài dắt chúng tôi về Cần Thơ, nương nhờ ông bà ngoại. Bên ngoại theo đạo Hòa Hảo, sống trong xóm đạo bình yên. Cuộc sống nơi đây quen thuộc, gần gũi, nhưng mỗi khi tôi nhắc đến ba, đòi theo ba, Chị Hoài lại nghẹn ngào.
Ba về thăm được hai lần, rồi tin sét đánh ập đến: ba ngoại tình. Chiều hôm ấy, Chị Hoài lặng lẽ dắt tôi đi dạo, thông báo tin dữ rồi vội vã bước nhanh, giấu đi giọt nước mắt.
Từ đó, Chị Hoài trở nên mạnh mẽ, tự lực cánh sinh. Sáng sớm, chị giặt giũ quần áo cho cả nhà, rồi tất bật ra chợ bán hàng. Chiều tối, chị lại đến lớp học may miễn phí. Thân gầy mòn vì lo toan, nhưng chị vẫn đẹp, đẹp từ trong ra ngoài, từ thể chất đến tâm hồn.
Alt: Mái tóc dài đen nhánh của Chị Hoài được búi gọn sau gáy, toát lên vẻ đẹp đằm thắm, dịu dàng của người phụ nữ Việt Nam truyền thống.
Má đẹp với nước da trắng mịn và cái búi tóc đen nhánh trên đầu toát lên cái đẹp sang cả của người phụ nữ phương Bắc. Thậm chí, bố của bạn học còn tò mò hỏi han về Má. Tôi dồn hết tình yêu cho ba để bảo vệ và xoa dịu nỗi đau của Má. Con tập làm quen với ý nghĩ con không có cha để quên Ba nhưng khi có người nào ngắm nghé Má thì con sẽ đứng lên vì Ba để làm kỳ đà cản mũi.
Ba dần vắng bóng trong những câu chuyện. Tôi tập múa, tập hát để mua vui cho Má. Có lẽ từ đó Má đã nhìn ra đứa con gái lớn có năng khiếu biễu diễn và nghệ thuật hớp hồn người ta. Mỗi khi có khách viếng thăm Má hãnh diện đem con ra khoe những bài hát những điệu múa con ra sức biễu diễn để chinh phục mọi người.
Thiếu thốn đủ thứ, nhưng những bài nhạc hay tuyển tập thuộc dạng xa xỉ con không thiếu một bài nào. Má nhịn ăn sáng để nuôi dưỡng âm nhạc trong con. Má ăn trưa, ăn tối với cá kho quẹt mỗi ngày để con cái Má học trường Tây.
Má bước thêm bước nữa, các con có thêm hai đứa em. Cuộc đời Má lắm oan trái, hết gỡ được đàng này lại rối đàng khác. Má ơi con má hư rồi, còn đâu má gả má đòi bạc muôn. Con xin lỗi Má những sai trái và những lầm lỡ trong đời. Con hư là tại con hư, không phải lỗi của Má. Cám ơn Má, người Mẹ bao dung và là người bạn thân đã luôn sát cánh bên con trên đường đời cho dù con là đứa con hỏng bét.
Nhớ Má, cái hình ảnh ghi đậm trong trí là lúc Má chải tóc khi tháo cái búi tó tóc xòa dài chấm chân. Mái tóc đó như nhung êm đã ấp ủ chị em con suốt quảng đời thơ ấu. Con nhớ mãi mỗi lần Má đi chợ về thấy có bồ kết là biết Má sẽ gội đầu lúc chị em con ngủ trưa. Con nài nỉ để không phải ngủ và để được xối tung gáo nước cho Má gội đầu.
Alt: Hình ảnh Chị Hoài gội đầu bằng bồ kết, mái tóc dài đen mượt buông xõa, gợi nhớ về những buổi trưa hè bình dị và tình mẫu tử thiêng liêng.
Bây giờ và mãi mãi con không quên cái hình ảnh những buổi trưa hè oi ả từng gáo nước mát lạnh và mái tóc dài ủ ê của Má. Rất tiếc cho các em còn quá bé để ghi nhận hình ảnh thơ mộng đẹp như trong thi ca của một mái tóc. Mái Tóc Chị Hoài đi vào lòng những ai chỉ một lần nhìn thấy là mãi mãi không quên. Con có cái may mắn nhiều lần thưởng ngoạn cái đẹp, cái hương vị ngọt ngào đó như thế nào phải kể lại cho các em nghe. Mong rằng qua bài viết này con có thể cắm sâu hình ảnh về một mái tóc ngày xưa của Má trong lòng các em. Những đứa con của Má, của Chị Hoài về một mái tóc, Mái Tóc Chị Hoài.
Mái Tóc Chị Hòa – Nhạc Nhật, lời Việt Phạm Duy – Julie Quang trình bày trong CD Trái Tim Sắt Đá
