Thời Trần (1226-1400) là một giai đoạn lịch sử quan trọng của Việt Nam, ghi dấu nhiều thành tựu trong xây dựng và bảo vệ đất nước. Bên cạnh những thành tựu về kinh tế, văn hóa, quân sự, Tình Hình Chính Trị Thời Trần cũng có những đặc điểm nổi bật, thể hiện sự thay đổi và phát triển so với các triều đại trước.
Một trong những điểm đặc biệt nhất của tình hình chính trị thời Trần là sự tồn tại của chế độ “Thái thượng hoàng”.
Chế độ này, trong đó vua Trần thường nhường ngôi sớm cho con và xưng là Thái thượng hoàng, cùng con điều hành đất nước, đã tạo ra một sự ổn định chính trị tương đối, đồng thời cho phép các vị vua trẻ có cơ hội học hỏi kinh nghiệm từ những người tiền nhiệm. Điều này giúp triều Trần duy trì được sự lãnh đạo tập trung và hiệu quả.
Về bộ máy nhà nước, thời Trần vẫn duy trì hệ thống quan lại văn võ để giúp vua trị nước. Tuy nhiên, một điểm đáng chú ý là các vị trí quan trọng trong triều đình thường do người trong hoàng tộc nắm giữ.
Việc này, một mặt, đảm bảo sự trung thành và ổn định của triều đình, mặt khác, cũng có thể dẫn đến tình trạng lạm quyền và bè phái.
Ngoài ra, quý tộc và quan lại thời Trần được ban thái ấp và cấp bổng lộc, tạo ra một tầng lớp thống trị có quyền lực kinh tế và chính trị lớn mạnh.
Điều này giúp triều đình có được sự ủng hộ của tầng lớp này, nhưng cũng có thể dẫn đến tình trạng bất bình đẳng trong xã hội.
Hệ thống chính quyền các cấp thời Trần được tổ chức quy củ và hoàn thiện hơn so với thời Lý, với sự phân chia rõ ràng về chức năng và nhiệm vụ. Pháp luật thời Trần cũng được chú trọng xây dựng và ban hành, thể hiện qua bộ Quốc triều hình luật.
Điều này giúp tăng cường kỷ cương và trật tự trong xã hội.
Về quân đội, nhà Trần xây dựng một lực lượng quân đội mạnh mẽ, bao gồm quân triều đình, quân các lộ, phủ, quân biên ải và dân binh ở làng xã. Quân đội được xây dựng theo chủ trương “binh lính cốt tinh nhuệ, không cốt đông”, chú trọng đến chất lượng hơn số lượng.
Đây là một trong những yếu tố quan trọng giúp nhà Trần đánh bại quân xâm lược Mông-Nguyên, bảo vệ vững chắc nền độc lập của đất nước.
Tóm lại, tình hình chính trị thời Trần có nhiều điểm nổi bật, thể hiện sự thay đổi và phát triển so với các triều đại trước. Chế độ “Thái thượng hoàng”, bộ máy nhà nước tập trung, hệ thống pháp luật được chú trọng xây dựng, và quân đội hùng mạnh là những yếu tố quan trọng giúp triều Trần củng cố quyền lực, ổn định đất nước và đánh bại quân xâm lược. Tuy nhiên, cũng cần thấy rằng, tình hình chính trị thời Trần cũng tồn tại những hạn chế nhất định, như sự lạm quyền của hoàng tộc, sự bất bình đẳng trong xã hội, và những mâu thuẫn nội bộ có thể dẫn đến suy yếu triều đình.