Việt Nam nằm trong vùng nội chí tuyến, chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các khối khí di chuyển theo mùa, tạo nên một bức tranh khí hậu độc đáo. Vậy, Tính Chất Nhiệt đới Gió Mùa ẩm Của Khí Hậu Nước Ta được Thể Hiện Như Thế Nào trong các yếu tố tự nhiên?
1. Biểu Hiện Trong Khí Hậu:
Khí hậu Việt Nam mang đậm nét nhiệt đới gió mùa ẩm, thể hiện qua các đặc điểm sau:
- Nhiệt độ cao quanh năm: Nhiệt độ trung bình năm trên cả nước đều vượt ngưỡng 20°C, thể hiện rõ tính chất nhiệt đới. Số giờ nắng dồi dào, lượng bức xạ mặt trời lớn là tiền đề cho sự phát triển của nền nông nghiệp nhiệt đới.
- Độ ẩm lớn: Do ảnh hưởng của biển và gió mùa, độ ẩm không khí ở Việt Nam luôn ở mức cao, thường trên 80%. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho các hệ sinh thái rừng phát triển, nhưng cũng gây ra cảm giác khó chịu trong sinh hoạt hàng ngày.
- Mùa gió rõ rệt: Khí hậu phân hóa thành hai mùa gió chính: mùa đông với gió mùa Đông Bắc lạnh, khô (ở miền Bắc) và mùa hạ với gió mùa Tây Nam nóng ẩm, mang mưa lớn. Sự thay đổi theo mùa gió chi phối nhịp điệu sinh hoạt và sản xuất của người dân.
Phân hóa khí hậu theo mùa gió, thể hiện rõ rệt tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm của Việt Nam, với mùa đông lạnh khô và mùa hè nóng ẩm, mưa nhiều.
2. Ảnh Hưởng Đến Địa Hình:
Khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm tác động mạnh mẽ đến quá trình hình thành và biến đổi địa hình Việt Nam:
- Xâm thực mạnh ở đồi núi: Lượng mưa lớn kết hợp với nhiệt độ cao thúc đẩy quá trình phong hóa đá, bào mòn địa hình đồi núi. Hiện tượng xói mòn, sạt lở đất diễn ra phổ biến, đặc biệt ở những vùng có độ dốc lớn.
- Bồi tụ nhanh ở đồng bằng: Vật liệu bị bào mòn từ đồi núi được sông ngòi vận chuyển xuống đồng bằng, bồi đắp phù sa, mở rộng diện tích. Các đồng bằng châu thổ sông Hồng và sông Cửu Long là minh chứng rõ nét cho quá trình này.
3. Tác Động Đến Đất:
- Quá trình feralit hóa mạnh mẽ: Nhiệt độ cao và lượng mưa lớn thúc đẩy quá trình phong hóa hóa học, tạo thành các loại đất feralit đặc trưng của vùng nhiệt đới. Đất feralit thường có màu đỏ hoặc vàng do chứa nhiều oxit sắt và nhôm.
- Tầng phong hóa dày: Quá trình phong hóa diễn ra liên tục trong thời gian dài tạo nên tầng phong hóa dày, cung cấp nguồn vật chất cho sự hình thành đất.
Đất feralit với tầng phong hóa dày, hình thành do quá trình phong hóa mạnh mẽ trong điều kiện nhiệt đới ẩm gió mùa, thể hiện rõ nét đặc trưng của khí hậu Việt Nam.
4. Biểu Hiện Qua Sông Ngòi:
Sông ngòi Việt Nam chịu ảnh hưởng sâu sắc của khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm:
- Mạng lưới sông ngòi dày đặc: Lượng mưa lớn cung cấp nguồn nước dồi dào cho hệ thống sông ngòi. Mật độ sông ngòi ở Việt Nam thuộc loại cao trên thế giới.
- Nhiều nước, giàu phù sa: Sông ngòi Việt Nam có lưu lượng nước lớn, đặc biệt vào mùa mưa. Nước sông mang theo lượng phù sa lớn, bồi đắp cho đồng bằng.
- Chế độ nước theo mùa: Lượng nước sông thay đổi theo mùa, tương ứng với mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa, mực nước sông dâng cao, gây ra lũ lụt. Mùa khô, mực nước sông xuống thấp, gây khó khăn cho giao thông và sản xuất.
5. Ảnh Hưởng Đến Sinh Vật:
- Hệ sinh thái rừng nhiệt đới ẩm gió mùa: Khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của rừng nhiệt đới ẩm gió mùa với đa dạng sinh học cao.
- Thành phần động, thực vật nhiệt đới chiếm ưu thế: Các loài động thực vật ở Việt Nam chủ yếu là các loài thích nghi với môi trường nhiệt đới ẩm. Nhiều loài có giá trị kinh tế cao.
Như vậy, tính chất nhiệt đới gió mùa ẩm của khí hậu nước ta được thể hiện rõ nét trong tất cả các thành phần tự nhiên: từ khí hậu, địa hình, đất đai, sông ngòi đến sinh vật. Điều này tạo nên một Việt Nam với cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, trù phú nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội bền vững.
