Bài tập: Tìm dấu gạch ngang trong mẩu chuyện dưới đây và nêu tác dụng của nó trong từng trường hợp.
Cái bếp lò
Sáng tháng chạp. Trời rét căm căm. Hai bên đường đi, cánh đồng phủ kín tuyết trắng. Tôi đi ngược gió, mũ sụp xuống mắt, cổ áo da che kín mũi. Chợt tôi thấy bên đường, trước mặt tôi, một em bé trai quãng mười tuổi. Em đi đầu trần, mặt mũi đỏ ửng lên vì rét. Hai tay thủ trong túi, em đi rất nhanh.
-
Chào bác – Em bé nói với tôi.
-
Cháu đi đâu vậy? – Tôi hỏi em.
-
Thưa bác, cháu đi học.
-
Sáng nay rét lắm. Thế mà cháu vẫn đi à?
-
Thưa bác, vâng. Rét lắm, mà nhà cháu lại không đốt lò sưởi. Chúng cháu rét cóng cả người.
-
Nhà cháu không có than ủ ư?
-
Thưa bác, than đắt lắm.
-
Cháu thích đi học lắm phải không? Cháu yêu trường chứ? Cháu yêu thầy chứ?
Đôi mắt xanh đẹp đẽ của em bé sáng long lanh khi em đáp lời tôi:
- Thưa bác, vâng…. Cháu yêu thầy giáo lắm… Thầy có cả một cái bếp lò….
Theo A. Đô-Đê
Giải bài tập Tiếng Việt Lớp 5 Trang 159 Tập 2:
Để hiểu rõ hơn về tác dụng của dấu gạch ngang, chúng ta hãy cùng phân tích từng trường hợp xuất hiện trong đoạn trích “Cái Bếp Lò”. Dấu gạch ngang là một dấu câu quan trọng, mang nhiều chức năng khác nhau trong văn viết tiếng Việt.
Dấu gạch ngang được sử dụng nhiều nhất để đánh dấu lời thoại của nhân vật. Đây là cách thông dụng để phân biệt lời của nhân vật với phần kể chuyện của người viết.
| Dấu gạch ngang | Tác dụng |
|---|---|
| – Chào bác | Đánh dấu lời nói trực tiếp của em bé với người lớn tuổi. |
| – Em bé nói với tôi | Đánh dấu phần chú thích, bổ sung thông tin về hành động của nhân vật. |
| – Cháu đi đâu vậy? | Đánh dấu câu hỏi trực tiếp của nhân vật “tôi” dành cho em bé. |
| – Tôi hỏi em. | Đánh dấu phần chú thích, cho biết ai là người nói câu hỏi. |
| – Thưa bác, cháu đi học | Đánh dấu câu trả lời của em bé, thể hiện sự lễ phép. |
Dấu gạch ngang còn được dùng để đánh dấu phần chú thích trong lời thoại. Ví dụ, sau khi nhân vật nói một câu, người viết có thể dùng dấu gạch ngang để thêm thông tin về hành động, cảm xúc của nhân vật.
| Dấu gạch ngang | Tác dụng |
|---|---|
| – Sáng nay rét lắm | Đánh dấu lời nhận xét của người lớn tuổi về thời tiết. |
| -Thưa bác, vâng. | Đánh dấu lời đáp của em bé, thể hiện sự đồng tình và lễ phép. |
| – Nhà cháu không có than ủ ư? | Đánh dấu câu hỏi thể hiện sự quan tâm của người lớn tuổi. |
| – Thưa bác, than đắt lắm. | Đánh dấu câu trả lời của em bé, giải thích lý do. |
Ngoài ra, dấu gạch ngang còn có thể được sử dụng để liệt kê các ý trong một đoạn văn. Tuy nhiên, trong đoạn trích “Cái Bếp Lò”, chức năng này không được thể hiện rõ ràng. Thay vào đó, các câu hỏi liên tiếp của nhân vật “tôi” có thể ngầm hiểu là một dạng liệt kê, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến em bé.
| Dấu gạch ngang | Tác dụng |
|---|---|
| – Cháu thích đi học lắm phải không? | Đánh dấu câu hỏi thể hiện sự quan tâm của người lớn tuổi. |
| – Thưa bác, vâng… | Đánh dấu câu trả lời ngập ngừng của em bé. |
Hiểu rõ tác dụng của dấu gạch ngang giúp các em học sinh lớp 5 sử dụng dấu câu một cách chính xác và hiệu quả trong văn viết, đồng thời cảm thụ văn học tốt hơn. Bài tập này thuộc chương trình tiếng việt lớp 5 trang 159 tập 2, giúp các em nắm vững kiến thức về dấu câu và kỹ năng đọc hiểu văn bản.
