Bài thơ “Cảnh khuya” của Hồ Chí Minh không chỉ là một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn là tiếng lòng của một vị lãnh tụ luôn trăn trở về vận mệnh đất nước. Âm thanh “Tiếng Suối Trong Như Tiếng Hát Xa” xuyên suốt bài thơ, trở thành sợi dây kết nối giữa cảnh vật và tâm trạng, giữa thiên nhiên và con người.
Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
Âm thanh trong trẻo, tinh khiết của “tiếng suối” được ví như “tiếng hát xa” gợi cảm giác thanh bình, yên ả. Trong bối cảnh kháng chiến gian khổ, âm thanh ấy càng trở nên quý giá, xoa dịu tâm hồn và khơi gợi niềm tin vào tương lai.
Câu thơ đầu tiên mở ra một không gian tĩnh lặng, nơi âm thanh của dòng suối chiếm lĩnh mọi giác quan. “Tiếng suối trong như tiếng hát xa” không chỉ là âm thanh của thiên nhiên mà còn là âm thanh của sự sống, của niềm tin và hy vọng.
Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa
Hình ảnh “Trăng lồng cổ thụ, bóng lồng hoa” vẽ nên một bức tranh thiên nhiên huyền ảo, lung linh. Ánh trăng dịu nhẹ bao phủ những hàng cây cổ thụ, tạo nên những bóng hình kỳ ảo lồng vào những bông hoa khoe sắc. Bức tranh ấy vừa mang vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm, vừa thể hiện sự tinh tế, lãng mạn trong tâm hồn Bác.
Sự kết hợp hài hòa giữa ánh sáng và bóng tối, giữa cái tĩnh lặng và cái động đã tạo nên một bức tranh phong cảnh vừa thực, vừa mơ, vừa gần gũi, vừa thiêng liêng. Trong khung cảnh ấy, tâm hồn con người dễ dàng hòa mình vào thiên nhiên, tìm thấy sự đồng điệu và an ủi.
Cảnh khuya như vẽ, người chưa ngủ
Câu thơ thứ ba như một nốt lặng, đánh dấu sự chuyển biến trong mạch cảm xúc của bài thơ. “Cảnh khuya như vẽ” là lời khẳng định vẻ đẹp tuyệt vời của thiên nhiên, đồng thời gợi mở về tâm trạng của người thi sĩ. Tại sao trước cảnh đẹp như vậy, “người chưa ngủ”?
Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà
Câu thơ cuối cùng cất lên như một lời giải đáp, hé lộ nguyên nhân sâu xa của sự trằn trọc. “Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” – nỗi lo lắng cho vận mệnh đất nước đã lấn át mọi cảm xúc, chi phối mọi hành động của Bác. Tình yêu thiên nhiên hòa quyện với tình yêu nước, tạo nên một vẻ đẹp cao cả, thiêng liêng.
“Tiếng suối trong như tiếng hát xa” không chỉ là âm thanh của thiên nhiên mà còn là tiếng vọng của lòng yêu nước, của tinh thần trách nhiệm và ý chí kiên cường. Bài thơ “Cảnh khuya” là một minh chứng cho sự thống nhất giữa tâm hồn thi sĩ và trái tim người chiến sĩ cách mạng Hồ Chí Minh.