Sông Hương, biểu tượng của xứ Huế mộng mơ, không chỉ là một dòng sông mà còn là một nhân chứng lịch sử, một nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca và nghệ thuật. Thủy Trình Của Sông Hương là một hành trình khám phá vẻ đẹp biến hóa, đa dạng của dòng sông này, từ thượng nguồn hoang dại đến khi ôm trọn cố đô vào lòng.
Ở khúc thượng nguồn, Sông Hương hiện lên như một “bản trường ca của rừng già”, mạnh mẽ và đầy sức sống. Dòng sông “rầm rộ giữa bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn.”
Khi Sông Hương “trở nên dịu dàng và say đắm giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng,” vẻ đẹp hoang dại ấy lại được điểm tô thêm nét thơ mộng, trữ tình.
Sông Hương “đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”, một hình ảnh so sánh độc đáo, gợi lên vẻ đẹp hoang sơ, tự do và đầy cá tính của dòng sông.
Rồi, “Sông Hương nhanh chóng mang một sắc đẹp dịu dàng và trí tuệ, trở thành người mẹ phù sa của một vùng văn hoá xứ sở.” Từ vẻ đẹp hoang dại ban đầu, Sông Hương dần trở nên dịu dàng, sâu lắng, mang trong mình vẻ đẹp của sự cống hiến và hi sinh thầm lặng.
Khi Sông Hương chảy vào lòng cố đô Huế, dòng sông như “tìm đúng đường về”, trở nên “vui tươi hẳn lên giữa những biền bãi xanh biếc của những vùng ngoại ô Kim Long”.
Ở đây, Sông Hương không còn là dòng sông cuộn trào, mãnh liệt mà trở nên mềm mại, dịu dàng như “tấm lụa”, với “những chiếc thuyền xuôi ngược chỉ bé vừa bằng con thoi”. Vẻ đẹp của Sông Hương lúc này mang dáng vẻ e ấp, nhẹ nhàng, đầy quyến rũ.
Trước khi rời xa Huế, Sông Hương lại có một khúc biệt ly đầy xúc động. “Như sực nhớ lại một điều gì chưa kịp nói, nó đột ngột đổi dòng, rẽ ngoặt sang hướng đông tây để gặp lại thành phố lần cuối ở góc thị trấn Bao Vinh xưa cổ.”
Khoảnh khắc chia tay này được tác giả ví như “nàng Kiều trong đêm tình tự”, Sông Hương “chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả: ‘Còn non, còn nước, còn dài, còn về, còn nhớ…'” Liên tưởng này không chỉ thể hiện sự lưu luyến, bịn rịn mà còn khẳng định vẻ đẹp thủy chung, nghĩa tình của Sông Hương.
Trước khi đến với Huế, Sông Hương “phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa đồng Châu Hoá đầy hoa dại”. Câu văn nhuốm màu truyện cổ tích, gợi lên vẻ đẹp dịu dàng, thủy chung của Sông Hương.
“Sông Hương đã chuyển dòng một cách liên tục, vòng giữa khúc quanh đột ngột, uốn mình theo những đường cong thật mềm, như một cuộc tìm kiếm có ý thức để đi tới nơi gặp thành phố tương lai của nó.” Lối hành văn uyển chuyển, ngôn ngữ đa dạng, giàu hình ảnh đã làm nổi bật vẻ đẹp vừa dịu dàng, vừa mạnh mẽ của Sông Hương.
Thủy trình của Sông Hương là một hành trình khám phá vẻ đẹp biến hóa, đa dạng của dòng sông, từ vẻ đẹp hoang dại, phóng khoáng ở thượng nguồn đến vẻ đẹp dịu dàng, sâu lắng khi chảy vào lòng cố đô. Qua ngòi bút tài hoa của nhà văn, Sông Hương không chỉ là một dòng sông vô tri mà trở thành một sinh thể sống động, mang trong mình những cung bậc cảm xúc và những câu chuyện văn hóa sâu sắc.
