Bài thơ “Thuật hứng (bài 5)” của Nguyễn Trãi là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện tâm tư, tình cảm của ông đối với thời cuộc và quê hương. Để hiểu rõ hơn về bài thơ này, chúng ta sẽ đi sâu vào phân tích nội dung, nghệ thuật và bối cảnh sáng tác của nó.
“Đến trường đào mận ngặt chăng thông
Quê cũ ưa làm chủ cúc thông”
Hai câu đề mở ra một không gian thanh bình, tĩnh lặng. “Trường đào mận” và “quê cũ” gợi lên hình ảnh một cuộc sống ẩn dật, tránh xa những bon chen của xã hội. Câu thơ thể hiện sự lựa chọn của Nguyễn Trãi: ông tìm về với thiên nhiên, với những giá trị truyền thống, thay vì theo đuổi danh lợi nơi triều đình.
“Sầu nặng thiếu năng Biên đã bạc
Hứng nhiều Bắc Hải chén chưa không”
Hai câu thực thể hiện nỗi lòng ưu tư của Nguyễn Trãi về vận mệnh đất nước. “Sầu nặng” đối lập với “hứng nhiều”, “Biên đã bạc” đối lập với “Bắc Hải chén chưa không”. Nỗi sầu lo về sự suy yếu của đất nước (Biên đã bạc) dường như không thể vơi đi, dù cho nhà thơ có tìm đến thú vui tao nhã (Bắc Hải chén chưa không).
“Mai chăng bẻ thương cành Ngọc Trúc
Nhặt vun tiếc giống Lãn Mai trồng”
Hai câu luận thể hiện mong muốn được đóng góp sức mình cho đất nước, dù chỉ là những hành động nhỏ bé. “Ngọc Trúc” và “Lãn Mai” là những loài cây quý, tượng trưng cho những phẩm chất cao đẹp. Nguyễn Trãi muốn vun trồng những điều tốt đẹp, góp phần xây dựng một xã hội thịnh vượng.
Về hoàn cảnh sáng tác, “Thuật hứng (bài 5)” được cho là sáng tác trong giai đoạn Nguyễn Trãi lui về Côn Sơn sau những biến cố chính trị. Ông sống ẩn dật, nhưng vẫn luôn đau đáu về vận mệnh đất nước và nỗi niềm hoài cổ về quê hương. Bài thơ là tiếng lòng của một người yêu nước thương dân, dù không còn nắm giữ quyền lực, vẫn luôn mong muốn cống hiến cho xã hội.
Qua việc phân tích nội dung và nghệ thuật của “Thuật hứng (bài 5)”, ta thấy được vẻ đẹp tâm hồn của Nguyễn Trãi: một con người yêu nước, thương dân, luôn trăn trở về vận mệnh của dân tộc và đau đáu nỗi niềm hoài cổ. Bài thơ không chỉ là một tác phẩm văn học giá trị mà còn là một minh chứng cho tấm lòng son sắt của Nguyễn Trãi đối với quê hương.
