“Thuật hứng 24” của Nguyễn Trãi không chỉ là một bài thơ, mà là một bức tranh thu nhỏ về cuộc đời và tâm hồn của một vĩ nhân. Bài thơ vẽ nên một cuộc sống điền viên thanh đạm, đồng thời khắc họa sâu sắc tấm lòng ưu ái quốc dân của Ức Trai.
Hai câu thơ đầu mở ra một không gian sống mới, nơi Nguyễn Trãi tìm thấy sự bình yên sau những năm tháng cống hiến:
“Công danh đã được, hợp về nhàn,
Lành dữ âu chi thế nghị khen.”
Alt: Nguyễn Trãi an nhàn hưởng thú điền viên, thể hiện sự buông bỏ danh lợi sau khi đã cống hiến hết mình.
“Công danh đã được” không phải là một lời tự mãn, mà là một sự khẳng định về những đóng góp của ông cho đất nước. “Hợp về nhàn” là một lựa chọn, một sự giải thoát khỏi những ràng buộc của danh lợi, để tìm về với bản chất thanh cao của tâm hồn. “Lành dữ âu chi thế nghị khen” thể hiện sự thản nhiên trước những lời khen chê của thế gian, một thái độ sống ung dung tự tại.
Tiếp theo, bức tranh cuộc sống điền viên được vẽ nên bằng những nét chấm phá giản dị mà tinh tế:
“Ao cạn vớt bèo cấy muống,
Đìa thanh phát cỏ ương sen.”
Alt: Nguyễn Trãi hòa mình vào cuộc sống thôn quê, làm những công việc nhà nông giản dị như vớt bèo, cấy muống, phát cỏ, ương sen.
Những công việc nhà nông bình dị như “vớt bèo cấy muống”, “phát cỏ ương sen” không chỉ là những hoạt động sinh hoạt hàng ngày, mà còn là biểu tượng cho sự hòa mình vào thiên nhiên, sự gắn bó với cuộc sống của người dân quê. Hình ảnh “ao cạn”, “đìa thanh” gợi lên một không gian trong lành, thanh khiết, nơi con người và thiên nhiên giao hòa.
Không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cuộc sống vật chất, Nguyễn Trãi còn khám phá vẻ đẹp của đời sống tinh thần:
“Kho thu phong nguyệt đầy qua nóc,
Thuyền chở yên hà nặng vạy then.”
Alt: Nguyễn Trãi đắm mình trong vẻ đẹp của thiên nhiên, tận hưởng trăng gió và mây khói, thể hiện tâm hồn thi sĩ lãng mạn và yêu đời.
“Kho thu phong nguyệt” là một hình ảnh ẩn dụ tuyệt đẹp, thể hiện sự giàu có của tâm hồn, sự phong phú của cảm xúc. “Thuyền chở yên hà” gợi lên một cuộc sống thanh bình, tự do, không vướng bận những lo toan đời thường.
Tuy nhiên, ẩn sâu trong vẻ ngoài thanh thản ấy là một tấm lòng luôn đau đáu về vận mệnh của đất nước:
“Bui có một lòng trung lẫn hiếu,
Mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen.”
Alt: Tấm lòng trung hiếu của Nguyễn Trãi luôn son sắt, không phai mờ dù trải qua bao biến cố, thể hiện khí phách của một người con yêu nước.
“Lòng trung lẫn hiếu” là giá trị cốt lõi trong nhân cách của Nguyễn Trãi, là kim chỉ nam cho mọi hành động của ông. Dù ở bất cứ hoàn cảnh nào, tấm lòng ấy vẫn luôn “mài chăng khuyết, nhuộm chăng đen”, một lời thề vang vọng qua thời gian, khẳng định sự kiên trung bất khuất của một người con yêu nước.
“Thuật hứng 24” không chỉ là một bài thơ tả cảnh, mà còn là một bài thơ抒情(tự tình), thể hiện tâm tư, tình cảm của Nguyễn Trãi. Bài thơ là một bản giao hưởng giữa thú nhàn và lòng yêu nước, giữa cuộc sống cá nhân và trách nhiệm xã hội. “Thuật hứng 24” mãi là một viên ngọc quý trong kho tàng văn học Việt Nam, là nguồn cảm hứng cho bao thế hệ.
