Sự xuất hiện tràn lan của cái gọi là “Thơ Tục” đang đặt ra nhiều câu hỏi về ranh giới giữa nghệ thuật và sự thô thiển trong văn chương Việt Nam hiện đại. Liệu những ngôn từ trần trụi, thậm chí dung tục, có thể được coi là một phần của thơ ca, hay chỉ là sự lạm dụng ngôn ngữ để gây sốc và thu hút sự chú ý?
Gần đây, một đoạn thơ được cho là trích từ trường ca Lò mổ của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đã gây xôn xao dư luận. Đoạn thơ này sử dụng những từ ngữ mạnh bạo, miêu tả chuyện ân ái một cách trần trụi, khiến nhiều người cảm thấy phẫn nộ và cho rằng nó “thô bỉ”, “nhớp nhúa”.
Tuy nhiên, sau khi kiểm chứng, sự thật là đoạn thơ này không hề xuất hiện trong bản in chính thức của Lò mổ. Nó chỉ là một phần trong bản thảo thử nghiệm, thuộc chương “Trong hầm mộ ngôn từ”, và chưa bao giờ được công bố rộng rãi.
Đoạn thơ thực tế trong Lò mổ sử dụng những từ ngữ như “Ngáp ngủ đã đêm qua/ Chửi tục đã đêm qua/ Gạ gẫm làm tình đã đêm qua/ Thì thào đã đêm qua/ Ngôn từ đã đêm qua”, mang tính chất thể hiện sự mệt mỏi, suy tư và cảm giác bế tắc của con người trong một không gian ngôn từ hỗn loạn. Mặc dù có sử dụng những từ ngữ mạnh, nhưng mục đích của nó là để tạo ra một hình ảnh ấn tượng về sự bức bối, chứ không phải để gây sốc hay kích động.
Sự việc này không chỉ là một trường hợp thông tin sai lệch, mà còn là một lời cảnh tỉnh về sự lan truyền của cái gọi là “thơ tục” trên mạng xã hội. Rất nhiều người đã dễ dàng tin vào những thông tin chưa được kiểm chứng và chia sẻ chúng một cách vô tội vạ, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của tác giả và làm xói mòn giá trị của văn chương.
Vậy, thế nào là “thơ tục”? Liệu có một ranh giới rõ ràng giữa việc sử dụng ngôn ngữ trần trụi để diễn tả những cảm xúc mạnh mẽ và việc cố tình sử dụng những từ ngữ thô tục để gây sốc và thu hút sự chú ý?
Có lẽ, câu trả lời nằm ở mục đích và cách sử dụng ngôn ngữ của nhà thơ. Nếu những từ ngữ trần trụi được sử dụng một cách có ý thức, nhằm mục đích diễn tả một cách chân thực và sâu sắc những trải nghiệm của con người, thì chúng có thể trở thành một phần của nghệ thuật. Tuy nhiên, nếu chúng chỉ được sử dụng để gây sốc và kích động, thì chúng chỉ là sự lạm dụng ngôn ngữ và không có giá trị nghệ thuật thực sự.
Trường ca Lò mổ của Nguyễn Quang Thiều là một ví dụ điển hình cho việc sử dụng ngôn ngữ mạnh mẽ để diễn tả những trải nghiệm khắc nghiệt của cuộc sống. Trong tác phẩm này, hình ảnh lò mổ trở thành biểu tượng cho một xã hội đầy rẫy những bất công và khổ đau. Tuy nhiên, đằng sau những hình ảnh bạo liệt đó là tiếng vọng của tình yêu và khát vọng sống, là niềm tin vào khả năng vượt qua bóng tối và tìm thấy ánh sáng của con người.
Trong bối cảnh văn chương Việt Nam hiện đại, việc phân biệt giữa “thơ tục” và “thơ chân thực” là một thách thức không nhỏ. Tuy nhiên, điều quan trọng là chúng ta cần có một cái nhìn tỉnh táo và khách quan, dựa trên sự hiểu biết sâu sắc về nghệ thuật và giá trị của ngôn ngữ, để có thể đánh giá một cách chính xác những tác phẩm văn chương mà chúng ta tiếp xúc.
