Bài thơ “Sang thu” của Hữu Thỉnh không chỉ là một bức tranh thiên nhiên thu mà còn là tiếng lòng, là sự giao hòa giữa thiên nhiên và con người. Văn bản này sẽ đi sâu vào phân tích vẻ đẹp độc đáo của khoảnh khắc giao mùa, đồng thời khám phá những rung động tinh tế trong tâm hồn thi nhân khi đối diện với sự chuyển biến của đất trời.
Để cảm nhận được vẻ đẹp của “Sang thu”, trước hết cần phải hiểu được những rung động đầu tiên của tác giả khi thu đến. Đó không phải là những hình ảnh thu quen thuộc như lá vàng rơi hay bầu trời xanh ngắt, mà là những tín hiệu mơ hồ, tinh tế hơn.
Câu hỏi (trang 62 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Ghi lại một vài cảm nhận của em khi đọc bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh (Ngữ Văn 7, tập một, Bộ sách Chân trời sáng tạo) trước khi đọc văn bản này.
Trả lời:
Cảm nhận của em khi đọc bài thơ Sang thu của Hữu Thỉnh: Nội dung bài thơ cho thấy những rung động man mác, bâng khuâng của tác giả trước vẻ đẹp và sự biến đổi của thiên nhiên: hương ổi phả, sương thu chùng chình, sông dềnh dàng, mây vội vã…
“Hương ổi” là một phát hiện thú vị, một nét riêng biệt của vùng quê Việt Nam. Cái “phả” của hương ổi không chỉ là sự lan tỏa mà còn là sự đậm đặc, sánh lại, đánh thức khứu giác một cách mạnh mẽ. Cùng với “hương ổi”, “gió se” khẽ khàng lướt qua, mang theo cái lạnh dịu dàng của mùa thu. Thị giác cũng không kém phần tinh tế khi nhận ra “sương chùng chình qua ngõ”. Tất cả những tín hiệu ấy hòa quyện vào nhau, tạo nên một bức tranh thu đầy sống động và chân thực.
Thiên nhiên không chỉ được cảm nhận bằng các giác quan mà còn được quan sát ở một không gian rộng lớn hơn. “Sông dềnh dàng” và “chim vội vã” là hai hình ảnh đối lập, thể hiện sự vận động khác nhau của thiên nhiên trong khoảnh khắc giao mùa. Sông như chậm lại, tĩnh lặng hơn, còn chim thì hối hả bay đi, tìm kiếm những vùng đất ấm áp hơn.
1. Theo dõi: Việc nêu ba câu hỏi liên tiếp có tác dụng gì?
– Việc nêu ba câu hỏi liên tiếp như vậy có tác dụng nhấn mạnh tâm trạng bất ngờ, đột ngột.
Đến khổ thơ thứ ba, cảm xúc của nhà thơ không còn dừng lại ở việc miêu tả thiên nhiên mà đã chuyển sang suy ngẫm, chiêm nghiệm về cuộc đời. Hình ảnh “nắng mưa” và “sấm” gợi nhớ đến những khó khăn, thử thách mà con người phải trải qua. Nhưng sau tất cả, “hàng cây đứng tuổi” vẫn vững vàng, sừng sững, như một minh chứng cho sức mạnh và sự kiên cường của con người trước những biến động của cuộc đời.
2. Suy luận: Em hiểu thế nào về nhận xét “khổ thứ ba là cái gốc của cây thơ đó”?
– “Khổ thứ ba là cái gốc của cây thơ đó” vì ở khổ thơ này tác giả bộc lộ toàn bộ tâm tư, tình cảm cũng như kinh nghiệm của tác giả, nó là cái nền để hai khổ thơ trên khoe sắc và tỏa hương.
Vẻ đẹp của “Sang thu” không chỉ nằm ở những hình ảnh thơ độc đáo, những cảm xúc tinh tế mà còn ở sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người. Thiên nhiên không chỉ là đối tượng để miêu tả mà còn là người bạn đồng hành, là nơi để con người gửi gắm tâm tư, tình cảm. Và chính sự giao hòa ấy đã tạo nên một bài thơ “Sang thu” đầy ý nghĩa và lay động lòng người.
Nội dung chính: Văn bản là lời cảm nhận sâu sắc của tác giả Vũ Nho đối với thiên nhiên và hồn người trong bài thơ Sang Thu. – Hữu Thỉnh.
Câu 1 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Xác định hệ thống luận điểm, lí lẽ bằng chứng của văn bản.
Trả lời:
– Cảm nhận của tác trong khổ thơ thứ nhất và thứ 2: Bức tranh thiên nhiên mùa thu được miêu tả bằng khứu giác, thị giác, xúc giác.
+ Không phải là những nét đặc trưng của trời mây hay sắc vàng của hoa cúc mà bắt đầu là hương ổi – một chữ “phả” đủ gợi hương thơm sánh lại.
+ Cảm nhận được “hương ổi”, đã nhận ra “gió se”, mắt lại nhìn thấy sương đang “chùng chình qua ngõ”.
+ Thiên nhiên được quan sát rộng lớn hơn, nhiều tầng bậc hơn “sông dềnh dàng” và “chim vội vã”.
– Cảm nhận của tác giả về suy nghĩ, chiêm nghiệm của nhà thơ qua khổ thơ thứ 3.
+ Cảm nhận, suy ngẫm về tâm trạng của tác giả khi nhìn cảnh vật trong những ngày đầu thu qua hình ảnh nắng, mưa, sấm.
+ Cảm nhận và trả lời cho những chiêm nghiệm và sự từng trải của tác giả qua hình ảnh “Hàng cây đứng tuổi”: hình ảnh gợi cho người đọc nhiều liên tưởng như một đời người trưởng thành rồi già cỗi đi.
Câu 2 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Nêu luận đề của văn bản. Em dựa trên cơ sở nào em xác định như vậy?
Trả lời:
– Luận đề của văn bản: Cảm nhận về Thiên Nhiên Và Hồn Người Lúc Sang Thu. Dựa vào những luận điểm, luận cứ đã nêu ở câu 1.
Câu 3 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Phân tích mối liên hệ giữa luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng.
Trả lời:
– Luận đề thể hiện ngay trong nhan đề văn bản là vấn đề chính được nêu ra để bàn luận.
– Luận điểm là những ý kiến thể hiện quan điểm của người viết về luận đề.
– Luận đề được làm sáng tỏ bằng hệ thống luận điểm và các lí lẽ, bằng chứng.
Câu 4 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Tìm câu văn thể hiện bằng chứng khách quan và ý kiến, đánh giá chủ quan của người viết trong đoạn văn sau:
Với các thi nhân, mùa thu lưu dấu của mình trong những vần thơ đượm một vẻ riêng trong trẻo. Nguyễn Du, Nguyễn Khuyến, Xuân Diệu, Huy Cận, Lưu Trọng Lư, Tế Hanh, Nguyễn Đình Thi… đều có những câu thơ, bài thơ tuyệt đẹp. Đến lượt mình, Hữu Thỉnh lại làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới.
Trả lời:
– Câu văn thể hiện bằng chứng khách quan của người viết trong đoạn văn trên là: Với các thi nhân, mùa thu lưu dấu của mình trong những vần thơ đượm một vẻ riêng trong trẻo.
– Câu văn thể hiện ý kiến, đánh giá chủ quan của người viết trong đoạn văn trên là: Đến lượt mình, Hữu Thỉnh lại làm cho mùa thu có thêm hương sắc mới.
Câu 5 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Em có đồng ý với nhận định “Nhan đề Sang thu vừa bao trùm lại vừa thấm vào từng từ ngữ, cảnh vật” hay không? Vì sao?
Trả lời:
– Em có đồng tình với nhận định “Nhan đề Sang thu vừa bao trùm lại vừa thấm vào từng từ ngữ, cảnh vật” vì:
Nhan đề bài thơ Sang thu thể hiện cách lựa chọn khoảnh khắc thời gian, bắc cầu giữa cái không và cái có. Chính cảm giác mơ hồ, tinh tế đã chuyên chở cho tâm hồn thu theo cách của mùa thu. Nhạy cảm, nhẹ nhàng, vừa lạ vừa quen, nó đã đánh thức nơi ta những gì da diết nhất. “Sang thu” còn là của đời người. Đời người sang thu (sang tuổi xế chiều) nhiều từng trải, vững vàng hơn trước những biến động của cuộc đời.
Câu 6 (trang 65 sgk Ngữ văn lớp 8 Tập 1): Viết đoạn văn (từ bảy đến chín câu) để trình bày cảm nhận của em về vẻ đẹp của thiên nhiên lúc giao mùa.
“Sang thu” không chỉ là một bài thơ hay mà còn là một tác phẩm nghệ thuật, là sự kết tinh của tình yêu thiên nhiên và sự suy ngẫm sâu sắc về cuộc đời. Bài thơ đã góp phần làm phong phú thêm kho tàng văn học Việt Nam và mang đến cho người đọc những cảm xúc đẹp đẽ, những suy tư ý nghĩa về cuộc sống.
