Theo thuyết kiến tạo mảng, thạch quyển không phải là một khối đồng nhất mà được cấu tạo từ nhiều mảng kiến tạo khác nhau. Các mảng kiến tạo này có thể là mảng lục địa, mảng đại dương hoặc kết hợp cả hai. Chúng trôi nổi trên lớp quyển mềm (asthenosphere) và tương tác với nhau, gây ra các hiện tượng địa chất như động đất, núi lửa và sự hình thành núi.
Sự vận động của các mảng kiến tạo là một quá trình liên tục và chậm chạp. Tốc độ di chuyển của chúng thường chỉ vài centimet mỗi năm. Tuy nhiên, trong hàng triệu năm, sự di chuyển này có thể dẫn đến những thay đổi lớn trên bề mặt Trái Đất, như sự hình thành các dãy núi, sự mở rộng hoặc thu hẹp của các đại dương.
Các mảng kiến tạo có hai bộ phận chính:
- Phần nổi cao trên mực nước biển: Lục địa và các đảo. Đây là những khu vực đất liền rộng lớn, nơi tập trung dân cư và các hoạt động kinh tế của con người.
- Phần trũng, thấp bị nước bao phủ: Đại dương. Đại dương chiếm phần lớn diện tích bề mặt Trái Đất và đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa khí hậu và cung cấp nguồn tài nguyên cho con người.
Sự tương tác giữa các mảng kiến tạo là nguyên nhân chính gây ra các hoạt động địa chất mạnh mẽ. Có ba loại tương tác chính:
- Hội tụ: Khi hai mảng kiến tạo va chạm vào nhau, một trong hai mảng có thể bị chìm xuống dưới mảng kia (hiện tượng hút chìm) hoặc cả hai mảng cùng dồn ép tạo thành núi.
- Phân kỳ: Khi hai mảng kiến tạo tách xa nhau, magma từ lớp quyển mềm trào lên lấp đầy khoảng trống, tạo thành sống núi giữa đại dương hoặc thung lũng tách giãn.
- Trượt ngang: Khi hai mảng kiến tạo trượt qua nhau theo phương ngang, ma sát giữa hai mảng có thể gây ra động đất.
Hiểu rõ về thuyết kiến tạo mảng có vai trò quan trọng trong việc dự báo và giảm thiểu các rủi ro thiên tai liên quan đến động đất, núi lửa và trượt lở đất. Đồng thời, nó cũng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử hình thành và phát triển của Trái Đất.