Bài thơ “Quê Hương” của Tế Hanh là một tác phẩm tiêu biểu cho dòng thơ mới Việt Nam, ghi dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả bởi tình cảm chân thành, giản dị mà tha thiết về quê hương. Một trong những yếu tố quan trọng góp phần làm nên thành công của bài thơ chính là thể thơ được sử dụng. Vậy, thể thơ của bài thơ “Quê Hương” là gì và nó đóng vai trò như thế nào trong việc thể hiện nội dung và cảm xúc của tác giả?
“Quê hương” được sáng tác theo thể thơ tám chữ (hay còn gọi là thơ tám tiếng), một thể thơ phổ biến trong phong trào Thơ Mới.
Alt: Chân dung nhà thơ Tế Hanh, tác giả bài thơ Quê Hương nổi tiếng, thể hiện phong cách thơ mới.
Đặc điểm của thể thơ tám chữ trong “Quê Hương”:
- Số chữ trong câu: Mỗi câu thơ có tám chữ, tạo nên sự cân đối, nhịp nhàng trong âm điệu.
- Vần: Bài thơ sử dụng vần chân (vần được gieo ở cuối câu), chủ yếu là vần bằng, tạo cảm giác nhẹ nhàng, êm ái.
- Nhịp: Nhịp thơ linh hoạt, có thể là 2/2/2/2, 2/3/3 hoặc 3/2/3 tùy theo từng câu, giúp biểu đạt đa dạng các sắc thái cảm xúc.
- Số câu: Số câu trong bài thơ không cố định, tùy thuộc vào mạch cảm xúc của tác giả. “Quê Hương” có tổng cộng 20 câu.
Vai trò của thể thơ tám chữ trong việc thể hiện nội dung và cảm xúc:
-
Tạo nhịp điệu nhẹ nhàng, dễ đi vào lòng người: Thể thơ tám chữ với nhịp điệu uyển chuyển giúp truyền tải tình cảm quê hương một cách tự nhiên, chân thành, dễ dàng chạm đến trái tim người đọc. Âm điệu nhẹ nhàng phù hợp với những hồi tưởng, những kỷ niệm êm đềm về quê nhà.
-
Phù hợp với việc miêu tả cảnh vật và con người: Thể thơ này có khả năng diễn tả chi tiết, sinh động cảnh làng chài ven biển với những hình ảnh đặc trưng như thuyền bè, cánh buồm, dân chài lưới. Đồng thời, nó cũng giúp khắc họa vẻ đẹp khỏe khoắn, chất phác của người dân quê hương.
-
Thể hiện sự linh hoạt trong biểu cảm: Mặc dù có những quy tắc nhất định, thể thơ tám chữ vẫn cho phép tác giả tự do thể hiện cảm xúc cá nhân. Tế Hanh đã khéo léo sử dụng các biện pháp tu từ như so sánh, nhân hóa, ẩn dụ,… để làm tăng tính biểu cảm cho bài thơ.
Alt: Phong cảnh làng chài ven biển yên bình, thể hiện nỗi nhớ quê hương da diết trong thơ Tế Hanh.
- Góp phần tạo nên âm hưởng trữ tình, man mác buồn: Thể thơ tám chữ kết hợp với giọng thơ nhẹ nhàng, trầm lắng đã tạo nên một âm hưởng trữ tình đặc trưng cho bài thơ “Quê Hương”. Nó thể hiện nỗi nhớ da diết, niềm tự hào sâu sắc của tác giả đối với quê hương, đồng thời gợi lên trong lòng người đọc những cảm xúc tương tự.
Ví dụ minh họa:
-
“Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới,
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông.”- Nhịp điệu 4/4 đều đặn, giới thiệu về làng quê một cách giản dị, mộc mạc.
-
“Khi trời trong, gió nhẹ, sớm mai hồng,
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá.”- Nhịp điệu 2/3/3, miêu tả cảnh ra khơi đầy hứng khởi, tràn đầy sức sống.
Alt: Dân chài kéo thuyền vào bến sau chuyến ra khơi, khắc họa cuộc sống lao động vất vả nhưng đầy niềm vui.
Như vậy, thể thơ tám chữ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc tạo nên thành công của bài thơ “Quê Hương”. Nó không chỉ giúp truyền tải nội dung một cách hiệu quả mà còn góp phần thể hiện những cảm xúc sâu kín, chân thành của tác giả về quê hương yêu dấu. Việc lựa chọn thể thơ phù hợp đã giúp Tế Hanh tạo nên một tác phẩm thơ đi vào lòng người, trở thành một phần không thể thiếu của văn học Việt Nam hiện đại.
