Quần thể di tích Cố đô Huế, một di sản UNESCO, tọa lạc tại thành phố Huế và các vùng lân cận thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế, nằm ở vị trí trung tâm địa lý của Việt Nam, với lợi thế tiếp giáp biển. Từ năm 1802 đến 1945, Huế là kinh đô của Việt Nam thống nhất dưới triều Nguyễn, triều đại phong kiến cuối cùng trong lịch sử Việt Nam, và là trung tâm chính trị, văn hóa và tôn giáo của cả nước.
Quy hoạch của kinh đô Huế tuân thủ triệt để các nguyên tắc triết học phương Đông cổ đại và tôn trọng các yếu tố tự nhiên của địa điểm.
Núi Ngự Bình (còn gọi là Bình Phong của Triều đình) và sông Hương, dòng sông thơ mộng chảy qua thành phố, tạo nên một khung cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp và mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc cho cố đô phong kiến này. Vị trí của Huế được lựa chọn dựa trên sự kết hợp hài hòa giữa các yếu tố tự nhiên – núi đồi đóng vai trò như tấm bình phong bảo vệ phía trước các công trình kiến trúc, hoặc tượng trưng cho “Thanh Long” bên trái và “Bạch Hổ” bên phải – để che chắn cổng chính và ngăn chặn sự xâm nhập của tà khí. Các công trình kiến trúc chính của thành phố được bố trí hài hòa trong cảnh quan này.
Các công trình kiến trúc thuộc Quần thể di tích Cố đô Huế được xây dựng một cách tỉ mỉ trong môi trường tự nhiên và được bố trí theo các nguyên tắc vũ trụ học với Ngũ Hành (Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ), Ngũ Phương (Đông, Tây, Nam, Bắc, Trung) và Ngũ Sắc (vàng, trắng, xanh, đen, đỏ).
Cấu trúc trung tâm là khu vực Kinh thành Huế, từng là trung tâm hành chính của Đàng Trong (miền Nam Việt Nam) trong thế kỷ 17 và 18. Bên trong Kinh thành Huế không chỉ có các cơ quan hành chính và quân sự của triều đình, mà còn có cả nơi ở của nhà vua, Hoàng Thành (Tử Cấm Thành) và các cung điện hoàng gia liên quan.
Trấn Bình Đài, một công trình phòng thủ bổ sung ở góc đông bắc của Kinh thành, được xây dựng để kiểm soát giao thông trên sông. Một pháo đài khác, Trấn Hải Thành, được xây dựng muộn hơn để bảo vệ kinh đô khỏi các cuộc tấn công từ biển.
Bên ngoài Kinh thành là một số di tích quan trọng khác. Các khu vực ngoại ô có các địa điểm nghi lễ quan trọng liên quan đến đời sống tinh thần của triều đại như Văn Miếu, Đàn Nam Giao, Hổ Quyền, Điện Voi Ré và Chùa Thiên Mụ. Lăng tẩm của các vị vua triều Nguyễn được xây dựng dọc theo sông Hương, ở phía thượng nguồn.
Quần thể di tích Cố đô Huế là một ví dụ nổi bật về quy hoạch và xây dựng một kinh đô phòng thủ hoàn chỉnh trong một thời gian tương đối ngắn vào đầu thế kỷ 19. Bố cục đô thị và thiết kế kiến trúc của Huế là một mẫu mực đặc biệt của quy hoạch đô thị phong kiến muộn ở Đông Á.
Giá trị nổi bật toàn cầu (Criterion iv): Quần thể di tích Cố đô Huế là một ví dụ nổi bật về một kinh đô phong kiến phương Đông.
Tính toàn vẹn
Quần thể di tích Cố đô Huế đã phải chịu đựng những ảnh hưởng của 3 cuộc chiến tranh, cũng như sự phát triển hiện đại và sự mở rộng của các khu dân cư. Tuy nhiên, quần thể di tích trong khung cảnh cảnh quan của nó vẫn được bảo tồn đủ tốt, hoặc được ghi lại, để chứng minh rằng tính toàn vẹn tổng thể của địa điểm đã được duy trì.
Tất cả các yếu tố chính của nghệ thuật kiến trúc và quy hoạch đô thị, cần thiết để thể hiện giá trị mà địa điểm này được ghi vào Danh sách Di sản Thế giới, đều nằm trong ranh giới được bảo vệ tốt của khu vực và vùng đệm của nó. Tuy nhiên, bối cảnh cảnh quan rộng lớn hơn của khu vực, mối quan hệ của nó với cảnh quan tự nhiên và các ngôi đền, lăng mộ khác dọc theo sông Hương liên quan đến các di tích trong khu vực, không nằm trong ranh giới.
Tính xác thực
Tính xác thực của Quần thể di tích Cố đô Huế có thể được hiểu thông qua bố cục độc đáo trong thiết kế của địa điểm, nơi đã trở thành kinh đô của Đế chế Việt Nam vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Các đặc điểm kiến trúc và cảnh quan cơ bản của địa điểm đã được duy trì nguyên vẹn kể từ khi chúng được xây dựng ban đầu vào đầu thế kỷ 19.
Khung cảnh tự nhiên của sông Hương, nơi có thành trì, đền thờ và lăng mộ được bố trí theo các nguyên tắc phong thủy, thể hiện ý nghĩa biểu tượng, vẻ đẹp và tầm quan trọng của địa điểm. Kế hoạch ban đầu trong bối cảnh này vẫn còn hiển hiện. Tuy nhiên, một số thuộc tính cho phép hiểu mối quan hệ rộng lớn hơn với dòng sông nằm ngoài ranh giới. Bối cảnh tổng thể của thị trấn trong cảnh quan của nó có thể bị ảnh hưởng bởi quá trình đô thị hóa và phát triển cơ sở hạ tầng.
Mặc dù một số công trình hiện đang bị tàn phá và hầu hết các di tích hiện có quan trọng đã được phục hồi một phần, nhưng điều này đã được thực hiện bằng cách sử dụng các kỹ thuật và vật liệu truyền thống, theo các tiêu chuẩn chuyên môn quốc tế về bảo tồn để đảm bảo tính xác thực của các di tích đã được duy trì.
Vẫn còn những lo ngại rằng các mối đe dọa từ lũ lụt, thiệt hại do côn trùng và sự phát triển không phù hợp trong khu vực có thể ảnh hưởng đến tính xác thực của nó và khả năng của địa điểm để chứng minh Giá trị Nổi bật Toàn cầu của nó.
Yêu cầu về bảo vệ và quản lý
Quần thể di tích Cố đô Huế hoàn toàn thuộc sở hữu của Chính phủ Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Được hướng dẫn bởi Công ước năm 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới, Luật Di sản Quốc gia (2001, sửa đổi năm 2009) và một số quy định và quyết định khác của tỉnh, Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế, trực thuộc Ủy ban Nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế, là cơ quan chịu trách nhiệm quản lý quần thể và bảo vệ giá trị nổi bật toàn cầu của nó. Với đội ngũ hơn 700 người từ nhiều nền tảng chuyên môn khác nhau, cơ quan này giải quyết tất cả các vấn đề bao gồm phân vùng, nghiên cứu, bảo tồn di sản hữu hình và vô hình, tái tạo vật liệu truyền thống, quản lý khách du lịch, cũng như lập kế hoạch và bảo vệ bối cảnh cảnh quan và các đặc điểm liên quan trong vùng đệm và khu vực xung quanh ngay lập tức.
Quần thể di tích Cố đô Huế được đặc biệt chú trọng trong Quy hoạch Tổng thể Phát triển Kinh tế – Xã hội của tỉnh Thừa Thiên Huế, trong đó đưa ra định hướng cho công tác bảo tồn và phục hồi quần thể đến năm 2020. Ngoài ra, Khung Kế hoạch Điều chỉnh cho Quần thể Di tích Cố đô Huế (2010-2020) đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào ngày 7 tháng 6 năm 2010. Điều này sẽ kiểm soát bất kỳ dự án cơ sở hạ tầng nào có thể tác động đến tài sản. Các chi tiết về cách điều này sẽ bảo vệ địa điểm nên được giải thích trong Kế hoạch Quản lý đang được chuẩn bị, bản thân kế hoạch này nên được tích hợp vào khuôn khổ pháp lý cho Huế (Quy hoạch Tổng thể).
Việc hoàn thành Kế hoạch Quản lý là một ưu tiên. Kế hoạch này nên dựa trên Tuyên bố được phê duyệt về Giá trị Nổi bật Toàn cầu. Việc tái phân vùng khu vực được bảo vệ đang được xem xét để kiểm soát quá trình đô thị hóa và phát triển cơ sở hạ tầng ngày càng tăng.
Điều quan trọng là các công việc cần thiết để giảm thiểu tác động tiêu cực của tiếng ồn và ô nhiễm thị giác đối với lăng Minh Mạng và Khải Định và giảm tác động của đường cao tốc mới phải được hoàn thành. Bất kỳ tòa nhà bất hợp pháp nào còn lại trong khu vực phải được dỡ bỏ.
Ngoài sự phát triển, biến đổi khí hậu và thiên tai là những vấn đề tiềm ẩn khác đối với việc quản lý lâu dài tài sản. Để giảm tác động của lũ lụt tái diễn, ba đập đang được xây dựng ở thượng nguồn dọc theo sông Hương. Ngoài ra, mạng lưới nước và hệ thống thoát nước truyền thống bên trong và xung quanh Thành sẽ được khôi phục, như một biện pháp để giảm thiểu tính dễ bị tổn thương của Di sản Thế giới và cư dân của nó trước nguy cơ lũ lụt, và để tái tạo mạng lưới ao hồ và kênh rạch lịch sử.
Mức độ du lịch tại các Di tích Huế đang tăng lên đến mức cần phải được quản lý để không vượt quá sức chứa của địa điểm. Vấn đề này cũng nên được giải quyết trong Kế hoạch Quản lý.
