Văn minh Ấn Độ, một trong những cái nôi của văn minh nhân loại, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lịch sử thế giới. Từ tôn giáo, chữ viết, văn học đến kiến trúc, khoa học, những thành tựu của Ấn Độ cổ – trung đại không chỉ rực rỡ mà còn có ảnh hưởng lan tỏa đến nhiều khu vực trên thế giới, đặc biệt là Đông Nam Á.
Ấn Độ là nơi sản sinh ra nhiều tôn giáo lớn, trong đó nổi bật nhất là Hindu giáo và Phật giáo. Phật giáo, với tư tưởng từ bi và con đường giác ngộ, đã vượt ra khỏi biên giới Ấn Độ, trở thành một trong những tôn giáo lớn nhất thế giới.
Bức tượng Phật Thích Ca Mâu Ni, biểu tượng của Phật giáo, tôn giáo lớn khởi nguồn từ Ấn Độ.
Chữ viết của Ấn Độ, ra đời từ rất sớm, là tiền đề cho nhiều hệ chữ viết khác trong khu vực. Ảnh hưởng này đặc biệt rõ nét ở Đông Nam Á, nơi chữ viết Ấn Độ được cải biến để tạo ra chữ viết của các quốc gia như Campuchia, Thái Lan và Lào.
Văn học Ấn Độ cổ – trung đại là một kho tàng vô giá với những tác phẩm kinh điển như kinh Veda, sử thi Mahabharata và Ramayana. Các tác phẩm của Kalidasa, đặc biệt là vở kịch Shakuntala, cũng được đánh giá cao về giá trị nghệ thuật và tư tưởng. Văn học Ấn Độ không chỉ là nguồn cảm hứng cho các ngành nghệ thuật trong nước mà còn lan tỏa ra khu vực, ảnh hưởng sâu sắc đến văn hóa và nghệ thuật Đông Nam Á.
Kiến trúc và điêu khắc Ấn Độ chịu ảnh hưởng lớn từ tôn giáo. Những công trình kiến trúc đồ sộ như cột đá, chùa và tháp Phật giáo, đền thờ và lăng mộ Hindu giáo, cùng các thánh đường và cung điện Hồi giáo là minh chứng cho sự sáng tạo và kỹ thuật xây dựng đỉnh cao của người Ấn Độ cổ đại.
Khu đền Khajuraho, minh chứng cho sự ảnh hưởng của tôn giáo Hindu lên kiến trúc và điêu khắc Ấn Độ.
Các thành tựu khoa học của Ấn Độ cũng rất đáng tự hào. Người Ấn Độ đã sáng tạo ra hệ thống số thập phân, bao gồm cả số 0, một phát minh có ý nghĩa to lớn đối với sự phát triển của toán học trên toàn thế giới. Họ cũng tính toán được giá trị của số pi (π) và có những hiểu biết sâu sắc về thiên văn học, vật lý học, hóa học và y học. Trong lĩnh vực y học, người Ấn Độ đã có những ghi chép về bệnh lý học, giải phẫu học, độc dược học và thực hiện các ca phẫu thuật phức tạp.