Trong bối cảnh hiện nay, khi nhắc đến những vấn đề của giáo dục, cụm từ “bệnh thành tích” thường được sử dụng. Tuy nhiên, bản chất của “thành tích” là gì và liệu nó có thực sự mang ý nghĩa tiêu cực? Bài viết này sẽ đi sâu phân tích khái niệm “thành tích”, khẳng định vai trò tích cực của nó và đề xuất các phương pháp đánh giá thành tích một cách toàn diện hơn.
Theo từ điển Hán Việt, “thành” có nghĩa là “trọn vẹn”, “xong”, “dựng nên”, còn “tích” là “công sức”, “công lao”. Như vậy, “thành tích” bao hàm ý nghĩa của sự hoàn thành, sự nỗ lực và kết quả đạt được.
Trong ảnh là trang từ điển giải thích ý nghĩa của từ “thành tích” là “kết quả tốt đẹp do cố gắng mà đạt được”, nhấn mạnh yếu tố nỗ lực và kết quả tích cực.
Từ điển Tiếng Việt định nghĩa “thành tích” là “kết quả tốt đẹp do cố gắng mà đạt được”. Rõ ràng, “thành tích” mang ý nghĩa tích cực, là động lực thúc đẩy cá nhân và tập thể không ngừng vươn lên.
Việc lên án “thành tích” một cách chung chung là không chính xác. Cuộc sống trở nên vô nghĩa nếu thiếu đi khát khao chinh phục và đạt được những thành tựu. Nền văn minh nhân loại không thể phát triển nếu không có những thành tích. Chúng ta dễ dàng bắt gặp những khẩu hiệu “Thi đua lập thành tích” ở khắp mọi nơi, hay mục “thành tích nổi bật” trong các báo cáo tổng kết.
Hình ảnh thể hiện một băng rôn với khẩu hiệu quen thuộc “Thi đua lập thành tích chào mừng…”, cho thấy thành tích luôn được xem là mục tiêu phấn đấu trong nhiều lĩnh vực.
Mỗi tổ chức, đặc biệt là các cơ sở giáo dục, cần khuyến khích và tạo điều kiện để mọi cá nhân nỗ lực đạt được những thành tích cao hơn, đóng góp vào sự phát triển của xã hội và bản thân.
Vấn đề then chốt nằm ở cách đánh giá thành tích. Chúng ta cần lên án “thành tích bất hảo” hay “thành tích ảo” và thay đổi triệt để thước đo thành tích.
Nền giáo dục Việt Nam đã từng có giai đoạn chạy theo những giá trị “ảo”, thể hiện qua cuộc đua về điểm số và bằng cấp. Điểm số không xấu, nhưng khi nó trở thành mục tiêu duy nhất, hoạt động dạy và học sẽ chỉ tập trung vào điểm số mà bỏ quên tri thức thực chất.
Hình ảnh học sinh đang miệt mài ôn luyện cho kỳ thi, minh họa cho áp lực thành tích điểm số trong giáo dục hiện nay.
Việc đánh giá năng lực của người học chỉ qua điểm số của một vài bài thi trắc nghiệm hoặc kiểm tra kiến thức học thuộc lòng là một sai lầm kéo dài. Nguy hiểm hơn, khi điểm số, bằng cấp, học hàm, học vị trở thành mục đích duy nhất, người ta sẵn sàng tranh giành bằng mọi cách, kể cả những hành vi phản giáo dục như “mua điểm”, “chạy học hàm, học vị”.
Đây là một nền giáo dục hướng người học và phụ huynh vào những động lực thấp kém, được nuôi dưỡng bằng những dục vọng tầm thường. Nó khiến người ta chỉ chạy theo thi cử mà xem nhẹ thực học, không thể bồi đắp lương tâm.
Bên ngoài xã hội, những danh hiệu “thủ khoa” được đề cao quá mức mà không ai quan tâm đến năng lực thực sự và đóng góp của họ cho xã hội.
Tóm lại, thành tích cần được khuyến khích trong mọi lĩnh vực, đặc biệt là giáo dục. Tuy nhiên, thành tích trong giáo dục không thể chỉ được đo bằng điểm số, bằng cấp hay học hàm, học vị.
Hình ảnh lễ trao bằng tốt nghiệp, thể hiện sự coi trọng hình thức bằng cấp hơn là năng lực thực tế trong xã hội hiện đại.
Chúng ta cần lên án và xử lý nghiêm minh những “thành tích bất hảo” như mua điểm, mua bằng cấp, coi thường liêm sỉ. Đồng thời, cần có những thay đổi quyết định trong việc đánh giá con người.
Khi chính sách giáo dục khuyến khích cá nhân phát huy hết tiềm năng và xã hội đề cao năng lực thực tế, chất lượng giáo dục sẽ tự động được nâng cao, giá trị của học hành và bằng cấp sẽ được tôn trọng. Khi đó, mặt tích cực của khát vọng thành công trong mỗi cá nhân sẽ được nuôi dưỡng và phát huy hết tiềm năng, đưa họ lên những đỉnh cao mới của thành tích theo đúng nghĩa “kết quả tốt đẹp do cố gắng mà đạt được”.
