Thần Mưa là một trong những hình tượng quen thuộc trong văn hóa dân gian Việt Nam. Hình ảnh vị thần điều khiển mưa gió, mang lại sự sống cho cây trồng và con người, đã đi sâu vào tiềm thức của bao thế hệ. Bài viết này sẽ giúp bạn đọc hiểu sâu sắc hơn về Thần Mưa thông qua việc phân tích các đoạn trích và trả lời các câu hỏi liên quan.
Trong kho tàng truyện thần thoại Việt Nam, Thần Mưa thường được miêu tả với hình dáng của một con rồng, có khả năng hút nước từ biển cả, sông ngòi và phun thành mưa. Tuy nhiên, đôi khi Thần Mưa cũng có những sai sót, gây ra hạn hán hoặc lũ lụt, thể hiện sự gần gũi, “nhân tính hóa” của các vị thần trong tâm thức dân gian.
Dưới đây là một số đề đọc hiểu về Thần Mưa, giúp bạn nắm vững nội dung và ý nghĩa của truyện:
Đề 1: Đọc Hiểu Về Hình Tượng Thần Mưa
“Thần Mưa là vị thần hình rồng, thường bay xuống hạ giới hút nước biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra làm mưa cho thế gian có nước uống và cày cấy, cây cỏ trên mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi phân phát nước ở các nơi. Thần Mưa có tính hay quên, có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Do đó mà có lần ở hạ giới phải lên kiện trời vì Thần Mưa vắng mặt lâu ngày. Công việc phân phối nước cho khắp mặt đất rất nặng nề, một mình thần Mưa có khi không làm hết, nên có lần Trời mở một cuộc thi chọn các giống thủy tộc có tài trở thành rồng hút nước phun mưa giúp sức thần Mưa. Cuộc thi rồng đó Trời đã chọn lấy địa điểm ở cửa Vũ (Vũ Môn) thuộc Hà Tĩnh ngày nay. Do đó mà trong dân gian đã có câu hát về việc cá gáy hóa rồng. Mồng ba cá đi ăn thề, Mồng bốn cá về cá vượt Vũ Môn.”
- Đoạn trích trên thuộc thể loại văn học nào? Nêu đặc điểm của thể loại đó thể hiện trong đoạn trích.
- Hình tượng Thần Mưa được miêu tả như thế nào? Phân tích ý nghĩa của hình tượng này.
- Chi tiết “Thần Mưa có tính hay quên” thể hiện điều gì về cách nhìn của người xưa đối với thế giới tự nhiên?
Đề 2: Cuộc Thi Vượt Vũ Môn
“Khi trời đất mới sinh, thì chính Trời phải làm mưa cho dân sự làm ăn. Sau vì khó nhọc quá, Trời không làm lấy mưa nữa. Trời mới sai Rồng lấy nước phun xuống làm ra mưa. Nhưng vì số Rồng trên trời ít, không đủ làm mưa cho điều hòa khắp mọi nơi, Trời mới đặt ra một kỳ thi kén các vật lên làm Rồng gọi là thi Rồng. Khi chiếu Trời ban xuống dưới Thuỷ phủ, vua Thuỷ Tề loan báo cho các giống dưới nước ganh đua mà dự thi. Trời cắt một viên Ngự sử ra sát hạch. Hạch có ba kỳ, mỗi kỳ vượt qua một đợt sóng, con vật nào đủ sức đủ tài, vượt được cả ba đợt, thì mới lấy đỗ mà cho hóa Rồng. Trong một tháng trời, bao nhiêu loài Thủy tộc đến thi đều bị loại cả, vì không con nào vượt qua được cả ba đợt sóng. Sau có con cá rô nhẩy qua được một đợt thì bị rơi ngay, nên chỉ có một điểm. Có con tôm nhẩy qua được hai đợt, ruột, gan, vây, vẩy, râu, đuôi đã gần hóa Rồng, thì đến lượt thứ ba, đuối sức ngã bổ xuống lưng cong khoăm lại và chất thải lộn lên đầu. Hai con cùng phải trở lại yên nghiệp ở đồng như trước. Đến lượt cá chép vào thi, thì gió thổi ào ào, mây kéo đầy trời, chép vượt luôn một hồi qua ba đợt sống, vào lọt cửa Vũ Môn. Cá chép đỗ, vây đuôi, râu, sừng tự nhiên mọc đủ, dạng bộ oai nghi, cá chép hóa Rồng phun nước làm ra mưa.”
Cá chép vượt vũ môn hóa rồng trong truyện Thần Mưa, tượng trưng cho sự nỗ lực và thành công.
- Cuộc thi vượt Vũ Môn được tổ chức nhằm mục đích gì?
- Hãy miêu tả lại quá trình tham gia cuộc thi của cá rô, tôm và cá chép.
- Ý nghĩa của hình ảnh cá chép vượt Vũ Môn hóa rồng là gì? Liên hệ với những câu chuyện thành công trong cuộc sống.
Đề 3: Sự Tích “Con Cóc Là Cậu Ông Trời”
“Thần Mưa là vị thần hình rồng, thường xuống hạ giới hút nước biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra làm mưa cho thế gian có nước uống và cày cấy, cây cỏ trên mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi phân phát nước ở các nơi. Thần Mưa có tật hay quên, có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Bức xúc vì hạn hán kéo dài, ngày kia có một con Cóc kéo binh đoàn Gấu, Cọp, Cua, Gà và Ong lên thiên đình kiện Trời, đánh binh đoàn nhà trời tơi tả, đến Thần Sét cũng bại trận tan tành. Trời phải đích thân ra nghênh tiếp, và phát hiện ra Thần Mưa đã ngủ quên cả năm trời. Trời cuống quýt sai Thần Mưa xuống hạ giới làm mưa gấp. Rồi dặn Cóc rằng hễ trời hạn hán thì hãy nghiến răng, Trời sẽ biết mà làm mưa. Từ đó có câu:
“Con cóc là cậu ông trời
Ai mà đánh nó thì trời đánh cho”
- Giải thích nguồn gốc của câu tục ngữ “Con cóc là cậu ông trời”.
- Chi tiết con cóc kiện Trời có ý nghĩa gì?
- Bài học rút ra từ câu chuyện trên là gì?
Phân Tích Chung Về Hình Tượng Thần Mưa
Thần Mưa không chỉ đơn thuần là một vị thần cai quản thời tiết mà còn là biểu tượng cho sức mạnh của tự nhiên, sự quan trọng của nước đối với đời sống con người và ước vọng về một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Hình ảnh Thần Mưa cũng phản ánh quan niệm “vạn vật hữu linh” của người Việt cổ, khi gán cho các hiện tượng tự nhiên những phẩm chất và hành động giống như con người. Điều này giúp họ dễ dàng lý giải và hòa mình vào thế giới xung quanh.
Thông qua việc đọc hiểu các đoạn trích về Thần Mưa, chúng ta không chỉ hiểu thêm về một truyện thần thoại đặc sắc mà còn cảm nhận được những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Đó là sự tôn trọng tự nhiên, tinh thần đoàn kết và khát vọng vươn lên trong cuộc sống.