Thái Thú (太守) là một chức quan trọng yếu trong lịch sử Trung Quốc cổ đại, đảm nhiệm vai trò đứng đầu một đơn vị hành chính cấp quận. Chức quan này xuất hiện từ thời Chiến Quốc, khi các nước chư hầu thiết lập các quận ở vùng biên giới tranh chấp, tạo thành các khu vực quản lý tổng hợp do một “Thú” đứng đầu.
Thời nhà Tần, sau khi tiêu diệt sáu nước chư hầu, bãi bỏ chế độ phong kiến và chia toàn bộ lãnh thổ thành 36 quận, quận Thú trở thành người đứng đầu quận, do Hoàng đế trực tiếp bổ nhiệm và bãi miễn.
Nhà Tây Hán kế thừa và đổi chức quận Thú thành Thái Thú. Thái Thú trở thành đại diện của triều đình trung ương, trực tiếp tiếp xúc với dân địa phương và hưởng bổng lộc 2000 thạch. Nhiệm vụ chính của Thái Thú trong thời bình là thu nạp cống phẩm địa phương (thường là các sản vật quý hiếm) để dâng lên triều đình theo quy định.
Ở những quận không ổn định, có sự chống đối của dân chúng hoặc nằm ở vùng biên giới, triều đình nhà Hán bổ nhiệm thêm chức Đô úy, phụ trách quân sự, đóng quân đồn trú để trấn áp các cuộc nổi dậy hoặc chống lại sự xâm lược từ bên ngoài. Thái Thú chịu sự giám sát của các Thứ sử.
Sang thời Đông Hán, triều đình đặt thêm chức Kế Lại, có nhiệm vụ thay mặt Thái Thú báo cáo tình hình lên Thứ sử. Kế Lại của Thứ sử lại thay mặt Thứ sử tâu báo lên triều đình, trong khi Thứ sử tập trung vào công việc tại châu.
Bên dưới Thái Thú có một viên Quận Thừa, thay mặt Thái Thú khi ông vắng mặt. Quanh Thái Thú là các Duyện Sử, chia thành các “Tào” để làm việc, mỗi Tào có các thư tá phụ trách giấy tờ. Ngoài ra, tại mỗi quận vẫn duy trì chức Đô úy, ngang quyền với Thái Thú, lo việc quân sự và một viên Đô úy Thừa, giúp việc quân sự, tương đương với Quận Thừa.
Năm 30, Hán Quang Vũ Đế bãi bỏ chức Đô úy và Đô úy Thừa, chỉ khi nào quận có biến loạn mới tạm thời thiết lập lại.
Nhà Tùy xóa bỏ đơn vị hành chính cấp quận, thay bằng châu, do đó chức Thái Thú cũng bị bãi bỏ. Thời kỳ này, chức Thứ sử trở thành tương đương với Thái Thú thời nhà Hán. Từ thời nhà Tống trở về sau, chức quan này được đổi thành Tri phủ.
Trong lịch sử Việt Nam, hình ảnh Thái Thú gắn liền với giai đoạn Bắc thuộc. Tô Định (蘇定), một viên quan nhà Hán được cử sang làm Thái Thú Giao Chỉ vào thế kỷ thứ nhất, là một ví dụ điển hình.
Sử sách Việt Nam ghi chép Tô Định là một viên quan tham lam, tàn bạo, chuyên vơ vét của cải, bóc lột nhân dân. Bọn Thái Thú Tô Định cùng Đốc Bưu đốc thúc việc nộp cống, thu thuế muối, sắt, sản vật thủ công và thuế đánh cá. Không chỉ vậy, chúng còn khống chế, đè nén các Lạc tướng và con cháu của họ.
Sự oán hận của dân chúng và quý tộc Âu Lạc cũ đối với chính quyền đô hộ đã dẫn đến những phong trào chống đối mạnh mẽ, đỉnh điểm là cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Tô Định đã ra lệnh giết Thi Sách, chồng của Trưng Trắc, khiến Hai Bà Trưng quyết tâm nổi dậy đánh đuổi quân Hán. Khi cuộc khởi nghĩa bùng nổ, Tô Định không thể kiểm soát tình hình và phải bỏ chạy về phương Bắc.
