“Tế sống” hay hiến tế người sống, là một tập tục man rợ từng tồn tại trong nhiều nền văn hóa cổ đại trên thế giới. Nghi lễ này thường liên quan đến việc giết người một cách có chủ ý như một cách để xoa dịu các vị thần, cầu mong may mắn, hoặc đảm bảo sự thịnh vượng cho cộng đồng. Dưới đây là một số ví dụ điển hình về các nghi lễ tế sống trong lịch sử.
1. Giếng Thánh của Người Maya: Hiến Tế Để Cầu Mưa
Đối với người Maya cổ đại, đặc biệt là ở thành Itza, tôn giáo đóng vai trò vô cùng quan trọng. Khi hạn hán kéo dài, họ tin rằng Thủy thần đang nổi giận. Để xoa dịu vị thần này, nghi lễ tế sống được thực hiện bằng cách ném một thiếu nữ đồng trinh 14 tuổi xuống giếng thiêng. Họ tin rằng cô gái sẽ trở thành người hầu của Thủy thần, được hưởng cuộc sống an nhàn và sung túc dưới đáy giếng. Ngay cả khi thời tiết thuận lợi, các tu sĩ Maya đôi khi vẫn chọn một cô gái xinh đẹp để tạ ơn Thủy thần.
Cô gái được chọn sẽ mặc trang phục lộng lẫy và ngồi chờ trong miếu thờ. Bên cạnh cô là những chàng trai khỏe mạnh, khoác áo giáp vàng, sẵn sàng hộ tống “cô dâu” của Thủy thần đến giếng thánh một cách “an toàn”. Nghi lễ bắt đầu vào rạng sáng, với “cô dâu” được đặt trong kiệu hoa và được các pháp sư ban phước. Cô gái còn được cho uống một loại nước giúp an thần. Đoàn người rước cô gái đến giếng thiêng trên một con đường dài. Đến nơi, cô gái trẻ bị tung lên không trung rồi rơi tự do xuống giếng. Tiếng trống vang lên, đám đông nhảy múa và những người giàu có ném vàng bạc, châu báu xuống giếng để cầu xin bình an.
2. Hiến Tế Để Chiến Thắng: Thần Ku Của Người Hawaii
Người Hawaii cổ đại tin rằng hiến tế người sống sẽ làm hài lòng thần Ku, vị thần chiến tranh và phòng thủ, giúp họ giành chiến thắng trong các cuộc chiến.
Lễ tế diễn ra tại đền Heiau. Thủ lĩnh của bộ tộc đối địch bị bắt giữ và treo ngược trên giá gỗ. Thầy tế dùng mồ hôi của nạn nhân thoa lên khắp người, sau đó đánh đập dã man cho đến khi thịt nát nhừ và moi hết nội tạng. Thịt của người bị hiến tế sau đó được nấu chín hoặc ăn sống bởi thầy tu và thủ lĩnh của bộ tộc Hawaii.
3. Hiến Tế Nuôi Dưỡng Mặt Trời: Tín Ngưỡng Của Người Aztec
Người Aztec tin rằng hiến tế mạng sống con người sẽ giúp Mặt trời không bao giờ lụi tàn. Máu được coi là nguồn “nuôi dưỡng sự sống” mà thần thánh ban cho con người, và thần Mặt trời Huitzilopochtli cần nó để tồn tại và phát triển.
Nạn nhân của nghi lễ dã man này bao gồm một người tình nguyện và một tù nhân chiến tranh. Thầy tu dùng dao rạch từ cổ xuống bụng nạn nhân, moi tim và dâng lên các vị thần. Nạn nhân tự mình bước lên các bậc thang của đền thờ. Khi lên đến đỉnh, thầy tu sẽ thực hiện nghi lễ hiến tế ghê rợn. Thi thể sau đó bị chặt ra và ném xuống hầm của đền thờ.
4. Chặt Thi Thể Hiến Tế: Trung Quốc Thời Nhà Thương
Hiến tế người sống từng phổ biến ở Trung Quốc cổ đại, đặc biệt dưới triều đại nhà Thương. Các nhà khảo cổ học cho rằng nghi lễ này có hai mục đích: kiểm soát chính trị và phục vụ các kết nối tôn giáo.
Có ba loại nghi thức tế người dưới triều Thương. Nghi thức thứ nhất được thực hiện dưới tầng hầm, với vật hiến tế là các chàng trai trẻ. Thi thể của họ bị chặt ra rồi chôn xuống đất. Nghi thức thứ hai sử dụng trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, những người phải chịu một cái chết đau đớn và tàn khốc. Nghi thức cuối cùng, khác với hai nghi thức trên, là chôn cất những cô gái một cách cẩn thận, thi thể họ còn nguyên vẹn.
5. Tra Tấn Dã Man: Nghi Lễ Của Người Etruscan
Người Etruscan, tộc người cổ đại sống ở Tuscany, Italy, thường tra tấn dã man nạn nhân trước khi giết họ. Các chuyên gia đã tìm thấy xương người lớn, trẻ em và trẻ sơ sinh được sử dụng để tế lễ ở Tarquinia, Italy. Nạn nhân chủ yếu là người nước ngoài, người bệnh hoặc những người có địa vị thấp trong xã hội. Nghi lễ của người Etruscan bao gồm bàn thờ đá, hộp đựng công cụ tế lễ như kèn trumpet, rìu và khiên.
6. Chôn Sống Người Hầu: Ai Cập Cổ Đại
Một số nhà nghiên cứu Ai Cập tin rằng người Ai Cập cổ đại đã thực hiện nghi lễ hiến tế người sống. Mặc dù một số chuyên gia không đồng ý, những lăng mộ dùng để tế lễ ở Abydos là bằng chứng khó chối cãi.
Người Ai Cập cổ đại có thể đã hiến tế người hầu hoặc vợ của Pharaoh để họ tiếp tục hầu hạ vị vua sau khi chết. Nhà Ai Cập học George Reisener cho rằng những người hầu được tìm thấy trong các lăng mộ của vua Djer và vua Aha đã bị chôn sống cùng với công cụ của họ. Reisener cũng đưa ra giả thuyết rằng vợ của vua Djer đã bị chôn sống cùng thi hài của nhà vua. Tuy nhiên, những nghi lễ hiến tế này cuối cùng bị loại bỏ và thay thế bằng việc chôn cất Ushabti – những bức tượng người hầu vào lăng mộ của các Pharaoh.
7. Hiến Tế Trẻ Em: Cầu Bình Yên Cho Đế Chế Inca
Người Inca tin rằng hiến tế trẻ em lên các vị thần là cách để ngăn chặn các thảm họa tự nhiên. Đế chế Inca đã từng phải chịu đựng nhiều tai ương như núi lửa phun trào, động đất và lũ lụt.
Người Inca tin rằng những thảm họa này là do các vị thần gây ra. Chỉ cần hiến dâng sinh mạng cho thần thánh, cuộc sống của họ sẽ được bình yên. Hầu hết nạn nhân là tù nhân, nhưng một số trẻ em vẫn trở thành nạn nhân của nghi lễ man rợ này. Trẻ em được coi là sinh linh thuần khiết nhất để dâng lên các vị thần. Người Inca tin rằng sau khi trở thành vật tế, trẻ em sẽ được hưởng hạnh phúc và bình yên hơn ở một cuộc sống khác. Trước khi bị giết, trẻ em được chăm sóc chu đáo với những bữa ăn ngon, lễ hội tôn vinh sự hy sinh của chúng và thậm chí còn được gặp mặt nhà vua.
