Quang Dũng, một nghệ sĩ đa tài, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả với bài thơ “Tây Tiến”. Bài thơ không chỉ là bức tranh chân thực về cuộc sống chiến đấu gian khổ của người lính mà còn là khúc ca hùng tráng về vẻ đẹp tâm hồn cao cả của họ. Đặc biệt, đoạn thơ khắc họa hình tượng người lính Tây Tiến với âm hưởng bi tráng, vừa gợi cảm xúc đau thương, mất mát, vừa thể hiện khí phách anh hùng, bất khuất.
Đoạn thơ tập trung miêu tả chân dung những người lính Tây Tiến, xuất thân từ Hà Nội, trải qua những năm tháng chiến đấu đầy gian khổ ở miền Tây Bắc. Đoạn thơ thể hiện rõ nét vẻ đẹp ngoại hình và tâm hồn của người lính, đồng thời khắc họa sự hi sinh cao cả của họ cho Tổ quốc.
Diện mạo oai phong, dữ dội:
“Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc
Quân xanh màu lá dữ oai hùm”
Quang Dũng không hề né tránh những khó khăn, gian khổ mà người lính Tây Tiến phải đối mặt. Sốt rét rừng, thiếu thốn vật chất đã khiến họ trở nên tiều tụy, “không mọc tóc”, “quân xanh màu lá”. Tuy nhiên, dưới ngòi bút tài hoa của Quang Dũng, những khó khăn ấy không làm mất đi vẻ đẹp oai phong, dữ dội của người lính. Thay vào đó, nó càng làm nổi bật tinh thần thép, ý chí kiên cường của họ. Cách sử dụng từ ngữ mạnh mẽ, độc đáo như “đoàn binh”, “không mọc tóc”, “dữ oai hùm” đã góp phần tạo nên âm hưởng hào hùng cho hai câu thơ.
Tâm hồn hào hoa, lãng mạn:
“Mắt trừng gửi mộng qua biên giới
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm”
Không chỉ là những chiến binh dũng cảm, người lính Tây Tiến còn là những chàng trai trẻ với tâm hồn lãng mạn, yêu đời. Hai câu thơ đã diễn tả một cách tinh tế, chân thực nỗi nhớ quê hương, nhớ về Hà Nội và những “dáng kiều thơm” của các cô gái. Nỗi nhớ ấy không làm họ yếu mềm mà ngược lại, nó tiếp thêm sức mạnh để họ vượt qua mọi khó khăn, gian khổ. Quang Dũng đã cho thấy cái nhìn đa chiều về người lính, không chỉ khắc họa vẻ đẹp bên ngoài mà còn khám phá thế giới nội tâm phong phú của họ.
Ý chí, quyết tâm và sự hi sinh anh dũng:
“Rải rác biên cương mồ viễn xứ
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh
Áo bào thay chiếu anh về đất
Sông Mã gầm lên khúc độc hành”
Đoạn thơ khắc họa sự hi sinh cao cả của những người lính Tây Tiến. Họ ngã xuống trên chiến trường, “mồ viễn xứ”, không có đến cả manh chiếu để che thân. Tuy nhiên, sự hi sinh ấy không hề bi lụy mà thấm đẫm tinh thần bi tráng. Quang Dũng đã sử dụng những từ Hán Việt cổ kính, trang trọng như “biên cương”, “viễn xứ”, “áo bào” để giảm bớt sự đau thương, mất mát. Đồng thời, ông cũng nhấn mạnh ý chí “chẳng tiếc đời xanh” của người lính, coi cái chết nhẹ tựa lông hồng. Tiếng “gầm lên” của dòng sông Mã như một khúc độc hành tiễn đưa những người con ưu tú của Tổ quốc, thể hiện sự tiếc thương vô hạn nhưng cũng đầy hào hùng, khí phách.
Bút pháp lãng mạn, ngôn ngữ tài hoa, hình ảnh thơ sáng tạo, kết hợp hài hòa giữa yếu tố Hán Việt và thuần Việt đã tạo nên sức sống cho đoạn thơ. Đoạn thơ không chỉ là bức tranh về cuộc sống chiến đấu gian khổ mà còn là khúc ca hùng tráng về vẻ đẹp tâm hồn của người lính Tây Tiến.
Âm hưởng bi tráng là yếu tố làm nên vẻ đẹp độc đáo của đoạn thơ. Nó thể hiện sự mất mát, đau thương nhưng không bi lụy; sự gian khổ, hi sinh nhưng vẫn hào hùng, tráng lệ. Âm hưởng ấy bắt nguồn từ chiến trường Tây Tiến ác liệt, từ tinh thần quả cảm và tâm hồn lạc quan của những người lính Hà thành, từ tấm lòng đồng cảm và trân trọng đồng đội của nhà thơ. Giọng thơ cổ kính, trang trọng cùng với việc nhấn mạnh nét trượng phu của người lính cũng góp phần làm tăng tính chất bi tráng của tác phẩm.
Đoạn thơ về “Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc” không chỉ là một phần của bài thơ nổi tiếng mà còn là một tượng đài về người lính cách mạng Việt Nam. Nó khơi gợi lòng yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với Tổ quốc.