“Tẩu Lộ” (走路), hai chữ Hán giản dị mang ý nghĩa “đi đường”, lại chứa đựng triết lý sâu sắc về cuộc đời và cách mạng. Từ những vần thơ trong “Nhật ký trong tù” của Hồ Chí Minh, ta không chỉ thấy được gian truân trên những nẻo đường hành quân mà còn ngộ ra chân lý: vượt qua khó khăn, thử thách ắt sẽ đến vinh quang.
Câu thơ đầu tiên “Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan” (走路才知走路难) – “Có đi đường mới biết đường khó đi” đã khẳng định một điều hiển nhiên nhưng không phải ai cũng thấu hiểu. Từ “tẩu lộ” được lặp lại như một tiếng vọng, nhấn mạnh cái khó khăn, vất vả trên mỗi bước chân. Đó không chỉ là con đường núi gập ghềnh, hiểm trở mà còn là ẩn dụ về con đường cách mạng đầy chông gai. Chỉ khi dấn thân, trải nghiệm, con người mới thực sự thấm thía những gian khổ, thách thức.
Điệp từ “tẩu lộ” trong câu đầu, nhấn mạnh sự gian khổ của hành trình, chỉ người từng trải mới thấu hiểu.
Tiếp đến, câu thơ “Trùng san chi ngoại hựu trùng san” (重山之外又重山) – “Hết lớp núi này lại lớp núi khác” vẽ nên một bức tranh hùng vĩ nhưng cũng đầy khắc nghiệt. Những ngọn núi cao sừng sững nối tiếp nhau, tưởng chừng như vô tận. “Hựu trùng san” (又重山) – “lại lớp núi khác” không chỉ diễn tả sự lặp lại mà còn tăng thêm mức độ khó khăn. Con đường phía trước dường như không có điểm dừng, thử thách chồng chất.
“Trùng san” được lặp lại, kết hợp với “hựu” tăng thêm sự gian truân, những ngọn núi cao vút hiện ra trước mắt người đọc.
Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy, bản lĩnh và tinh thần lạc quan của người chiến sĩ cách mạng lại càng tỏa sáng. Câu thơ thứ ba “Trùng san đăng đáo cao phong hậu” (重山登上高峰后) – “Vượt hết núi trèo lên đỉnh cao” là một bước ngoặt quan trọng. Sau bao gian khổ, cuối cùng người lữ khách cũng đã đặt chân lên đỉnh núi. Khoảnh khắc ấy không chỉ là sự chiến thắng bản thân mà còn là sự khẳng định sức mạnh ý chí và nghị lực phi thường. Từ “đăng đáo” (登上) – “trèo lên” thể hiện sự nỗ lực, kiên trì không ngừng nghỉ.
Hình ảnh người leo núi trên đỉnh cao, biểu tượng cho sự chiến thắng bản thân và đạt được mục tiêu sau bao khó khăn.
Và cuối cùng, câu thơ “Vạn lý dư đồ cố miện gian” (萬里餘圖顧眄間) – “Muôn dặm nước non thu vào tầm mắt” là sự đền đáp xứng đáng cho những nỗ lực đã bỏ ra. Từ đỉnh cao, người lữ khách có thể phóng tầm mắt bao quát toàn cảnh, chiêm ngưỡng vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên. Đó không chỉ là niềm vui chiến thắng mà còn là sự tự hào, kiêu hãnh về những gì mình đã trải qua. “Cố miện” (顧眄) – “thu vào tầm mắt” thể hiện sự làm chủ, ung dung tự tại giữa đất trời.
“Cố miện” thể hiện sự làm chủ và ung dung tự tại giữa thiên nhiên bao la, sau khi vượt qua mọi gian khổ.
Từ “tẩu lộ”, bài thơ đã mở ra một chân lý sâu sắc về đường đời. Cuộc sống là một hành trình dài với vô vàn những khó khăn, thử thách. Chỉ khi dám dấn thân, đối mặt và vượt qua chúng, con người mới có thể trưởng thành, đạt được thành công và tận hưởng những giá trị đích thực. Tinh thần “tẩu lộ” của Hồ Chí Minh là nguồn cảm hứng lớn lao cho mỗi chúng ta trên con đường chinh phục ước mơ và xây dựng một tương lai tươi sáng.
