Thúy Kiều ở lầu Ngưng Bích, đó không chỉ là một không gian địa lý mà còn là một nhà tù giam cầm cả thể xác lẫn tâm hồn nàng. Nơi đây, nàng đối diện với sự cô đơn, nỗi tuyệt vọng và những giằng xé nội tâm sâu sắc.
Tâm trạng của Thúy Kiều khi sống ở lầu Ngưng Bích là một tâm trạng ê chề, chán chường, muốn chết mà không chết được, muốn sống lại sống không yên. Kiều như đã bị khóa đi cả tuổi thanh xuân và sự tự do.
“Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân
Vẻ non xa tấm trăng gần ở chung
Bốn bề bát ngát xa trông
Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia.”
Kiều cảm thấy mình như cánh hoa nhỏ bé, yếu ớt giữa dòng nước lớn, dữ dội. Nàng xót xa, lo lắng, suy nghĩ cho thân phận nhỏ bé của mình. Nàng nhìn về phía bãi cỏ, nhìn về phía chân trời rồi lại nhìn xung quanh mình, tuyệt vọng tìm kiếm một tia hy vọng.
“Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”
Kiều không chỉ cảm nhận bằng thị giác mà còn lắng nghe bằng thính giác. Tiếng gió, tiếng sóng dường như cộng hưởng với nỗi lòng nàng, tạo nên một bản hòa tấu của sự sợ hãi và bất định. Nàng hoang mang trước tương lai mờ mịt, không biết nên đầu hàng số phận hay cố gắng phản kháng.
Trong không gian cô đơn ấy, Thúy Kiều lại trào dâng nỗi nhớ thương da diết đến Kim Trọng và người thân. Nàng nhớ lại những lời thề non hẹn biển, những khoảnh khắc hạnh phúc bên Kim Trọng, rồi lại lo lắng cho chàng, tưởng tượng chàng đang đi tìm mình. Nỗi đau lớn nhất của nàng là phải từ bỏ tình yêu, phụ bạc tấm lòng son của Kim Trọng.
“Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
Tin sương luống những rày trông mai chờ
Chân trời góc bể bơ vơ
Tấm son gột rửa bao giờ cho phai.”
Nàng tự trách mình đã không giữ trọn được lời hứa, không thể cùng Kim Trọng xây dựng một tương lai hạnh phúc. Nỗi ân hận, xót xa dâng trào khiến nàng càng thêm đau khổ. Tình yêu dang dở ấy trở thành một vết thương lòng khó lành.
Người thứ hai Thúy Kiều nhớ tới là cha mẹ. Nàng lo lắng cho song thân không có ai chăm sóc sớm khuya. Sự hiếu thảo của Kiều thể hiện rõ nét trong những dòng thơ này.
“Xót người tựa cửa hôm mai
Quạt nồng ấp lạnh những ai đó giờ?
Sân Lai cách mấy nắng mưa
Có khi gốc tử đã vừa người ôm.”
Nguyễn Du đã rất tinh tế khi để Thúy Kiều nhớ Kim Trọng trước khi nhớ đến cha mẹ, bởi lẽ đối với Kim Trọng, chữ tình chưa trọn. Nỗi đau tình yêu tan vỡ vẫn còn ám ảnh nàng. Kiều cảm thấy mình có lỗi và mắc nợ với Kim Trọng khi đã phụ chàng. Còn với cha mẹ, Kiều đã phần nào làm tròn chữ hiếu, vì cuộc sống của họ đã tạm ổn, không phải lo lắng nhiều.