Châu Âu, một lục địa có vị trí địa chiến lược quan trọng, từ lâu đã trở thành tâm điểm đối đầu giữa hai cực Xô Mỹ ở châu Âu là nơi diễn ra cuộc cạnh tranh ảnh hưởng gay gắt. Sự đối đầu này không chỉ định hình lịch sử thế giới trong suốt thế kỷ 20 mà còn tiếp tục ảnh hưởng đến cục diện chính trị toàn cầu ngày nay.
Châu Âu đóng vai trò như một “bàn đạp” địa chiến lược để Mỹ triển khai các chiến lược toàn cầu, kiềm chế ảnh hưởng của Liên Xô trước đây và Nga ngày nay. Sau Chiến tranh Lạnh, Mỹ coi châu Âu là trung tâm lợi ích, “hạt nhân an ninh” và đối tác thương mại quan trọng. Tuy nhiên, sự trỗi dậy của Trung Quốc và xu thế đa cực đã làm thay đổi cục diện, khiến mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương trải qua nhiều thăng trầm.
Trong giai đoạn cầm quyền của Tổng thống Barack Obama, chiến lược “xoay trục” sang châu Á đã khiến châu Âu không được quan tâm đúng mức. Quan hệ hai bên trở nên căng thẳng do các vụ bê bối do thám và áp lực kinh tế. Dưới thời Tổng thống Donald Trump, chính sách “Nước Mỹ trên hết” đã đẩy mâu thuẫn lên cao, với việc Mỹ đe dọa rút khỏi NATO, rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran và Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu.
Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã nỗ lực hàn gắn quan hệ với châu Âu, coi các liên minh là một trong những tài sản lớn nhất của Mỹ. Chuyến công du châu Âu đầu tiên của ông Biden và Hội nghị thượng đỉnh Mỹ – EU đã đánh dấu sự khởi đầu của một mối quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương mới. Hai bên cam kết hợp tác trong nhiều vấn đề, từ ứng phó với đại dịch COVID-19 đến biến đổi khí hậu, thương mại và an ninh.
Sự kiện Nga mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” tại Ukraine đã tạo ra một bước ngoặt lớn, thúc đẩy sự khôi phục quan hệ giữa Mỹ và châu Âu. Mỹ và EU đã có phản ứng nhanh chóng và thống nhất, áp đặt các biện pháp trừng phạt chưa từng có đối với Nga và cung cấp hỗ trợ cho Ukraine. Tổng thống Biden đã thăm châu Âu để thể hiện sự ủng hộ đối với hòa bình và ổn định trong khu vực.
Trên lĩnh vực kinh tế, Mỹ và EU đã giải quyết tranh chấp thương mại kéo dài về vấn đề bảo trợ cho Airbus và Boeing. Hai bên cũng cam kết hợp tác để bảo vệ nguồn cung cấp năng lượng cho châu Âu và giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga.
Hợp tác an ninh cũng được tái khởi động, với việc NATO coi Trung Quốc là một “thách thức có hệ thống” đối với trật tự quốc tế. Mỹ và NATO đã tăng cường triển khai các biện pháp an ninh tại Đông Âu, thể hiện tầm quan trọng của mối liên kết an ninh giữa hai bờ Đại Tây Dương.
Trong bối cảnh thế giới ngày càng biến động, EU có lợi ích quan trọng khi nhận được sự hậu thuẫn của Mỹ, đặc biệt trong lĩnh vực an ninh – quốc phòng. Mỹ cũng coi EU như một đồng minh và đối tác không thể thay thế. Tuy nhiên, để mối quan hệ Mỹ – EU thật sự trở lại “nồng ấm”, hai bên cần vượt qua những trở ngại còn tồn tại, như chính sách bảo hộ kinh tế của Mỹ và những khác biệt về công nghệ.
Việc hiện thực hóa các kế hoạch hợp tác khoa học – công nghệ và vấn đề cân bằng quan hệ với Trung Quốc cũng là những thách thức lớn đối với EU. Ngoài ra, chính sách “tự chủ chiến lược” của châu Âu cũng có thể tạo ra những khác biệt trong quan hệ với Mỹ.
Cuộc khủng hoảng Ukraine đã cho thấy sự phối hợp thống nhất giữa Mỹ và châu Âu, nhưng cũng bộc lộ những khác biệt trong cách tiếp cận của các nước thành viên EU. Bối cảnh an ninh châu Âu đang thay đổi, và điều này sẽ tác động đến tương lai của quan hệ Mỹ – EU.
Lịch sử và lợi ích đan xen đã khiến mối quan hệ Mỹ – EU trở thành một trong những cặp quan hệ quan trọng nhất trên thế giới. Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc, việc duy trì và củng cố liên minh truyền thống này có ý nghĩa chiến lược sâu sắc đối với cả Mỹ và EU.
