Thể thơ tự do, với sự phá vỡ những ràng buộc về niêm luật, vần điệu và số câu chữ, mang đến những tác động mạnh mẽ đến cả người sáng tác lẫn người tiếp nhận. Nó mở ra một không gian biểu đạt vô tận, nơi cảm xúc và ý tưởng được tự do bay bổng.
Trong ví dụ a, câu thơ “Em đứng bên đường / như quê hương” của Nguyễn Đình Thi, biện pháp so sánh thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc thông qua hình ảnh người con gái. Thể thơ tự do giúp tác giả truyền tải cảm xúc một cách trực tiếp, không gò bó, tạo ấn tượng mạnh mẽ trong lòng người đọc.
Ở ví dụ b, trích đoạn từ “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, thể thơ tự do cho phép tác giả miêu tả một cách chi tiết và sống động khung cảnh con đường nhựa ban đêm dưới mưa. Sự rộng rãi, dài ra, lấp loáng ánh đèn được ví như “một con sông nước đen”, cùng với “những ngọn điện trên quảng trường lung linh như những ngôi sao”, tạo nên một bức tranh thơ mộng và đầy chất lãng mạn. Nhờ không bị ràng buộc bởi khuôn khổ, tác giả có thể thoải mái sử dụng ngôn ngữ, hình ảnh để khắc họa thế giới nội tâm và ngoại cảnh một cách chân thực nhất.
Thể thơ tự do còn có tác dụng đặc biệt trong việc phản ánh hiện thực cuộc sống.
Trong ví dụ c, đoạn văn ngắn gọn “Cao điểm bây giờ thật vắng. Chỉ có Nho và chị Thao. Và bom. Và tôi ngồi đây. Và cao xạ đặt bên kia quả đồi. Cao xạ đang bắn.” cũng là một dạng thể thơ tự do. Câu cú ngắn, nhịp điệu nhanh, thể hiện sự căng thẳng, khốc liệt của chiến tranh, đồng thời gợi lên sự cô đơn, lẻ loi của những người lính.
Thể thơ tự do giúp tác giả dễ dàng diễn tả dòng suy nghĩ, cảm xúc hỗn độn, đứt quãng trong hoàn cảnh chiến tranh.
Ví dụ d, “Nho vẫn thì thầm. Nó cũng đang ở trạng thái như tôi. Yêu tất cả. Tình yêu của những con người trong khói lửa. Tình yêu độ lượng, tha thiết, vô tư mà kẻ độc quyền có nó trong tim là những người chiến sĩ.”, thể hiện tình yêu thương, sự gắn bó giữa những người lính trong hoàn cảnh khó khăn. Thể thơ tự do giúp tác giả diễn tả tình cảm một cách chân thành, không cần gò ép vào những khuôn mẫu sáo rỗng.
Cuối cùng, ở ví dụ e, câu “Máy bay trinh sát vẫn nạo vét sự yên lặng của núi rừng.” sử dụng biện pháp nhân hóa, gợi hình ảnh máy bay trinh sát phá tan sự yên bình của núi rừng. Thể thơ tự do cho phép tác giả sáng tạo ra những hình ảnh độc đáo, giàu sức gợi, thể hiện sự tàn phá của chiến tranh đối với thiên nhiên.
Như vậy, thể thơ tự do không chỉ là một hình thức nghệ thuật, mà còn là một phương tiện để giải phóng cảm xúc, khai phá tiềm năng sáng tạo và phản ánh chân thực cuộc sống. Nó giúp tác giả truyền tải thông điệp một cách hiệu quả và tạo ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
