Đoạn văn trích từ tác phẩm “Người lái đò Sông Đà” của Nguyễn Tuân khắc họa chân thực và sống động hình tượng người lái đò dũng cảm, tài trí trong cuộc chiến sinh tử với dòng thác dữ. Phép điệp cấu trúc được sử dụng một cách triệt để, góp phần tạo nên hiệu ứng nghệ thuật mạnh mẽ, làm nổi bật vẻ đẹp của nhân vật và tài năng miêu tả của tác giả.
Sự hiểm ác của Sông Đà được Nguyễn Tuân miêu tả qua loạt hành động mạnh mẽ, liên tiếp của sóng nước:
- “Sóng nước như thể quân liều mạng vào sát nách mà đá trái mà thúc gối vào bụng và hông thuyền.”
- “Có lúc chúng đội cả thuyền lên.”
- “Nước bám lấy thuyền như đổ vật túm thắt lưng ông đò đòi lật ngửa mình ra giữa trận nước vang trời thanh la não bạt.”
Alt text: Sóng dữ Sông Đà được nhân hóa, điệp cấu trúc “mà” nhấn mạnh sự hung hãn, liên tục tấn công, đe dọa lật thuyền.
Phép điệp cấu trúc “mà” lặp lại liên tiếp trong câu văn trên không chỉ diễn tả nhịp điệu dồn dập, khẩn trương của trận chiến mà còn gợi lên hình ảnh sóng nước cuồng bạo, hung hãn, liên tục tấn công chiếc thuyền.
Ngòi bút của Nguyễn Tuân không chỉ dừng lại ở việc miêu tả sự hung bạo của thiên nhiên mà còn tập trung khắc họa sự ngoan cường, dũng cảm của người lái đò. Trong hoàn cảnh hiểm nghèo, ông vẫn “cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cuống lái”, thể hiện bản lĩnh và sự kiên cường phi thường.
Để vượt qua trùng vi thạch trận, người lái đò phải “phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn chiến thuật.” Tiếp đó là các câu văn miêu tả hành động dứt khoát của ông:
- “đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên”
- “đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến.”
Alt text: Người lái đò điềm tĩnh, chủ động “tránh”, “đè sấn”, “chặt đôi”, thể hiện bản lĩnh và kinh nghiệm dày dặn trên sông nước.
Cấu trúc song hành “đứa thì… mà” được lặp lại, kết hợp với các động từ mạnh như “tránh”, “đè sấn”, “chặt đôi” cho thấy sự chủ động, quyết đoán và sức mạnh phi thường của người lái đò. Ông không hề nao núng trước sự hung hãn của thác dữ mà bình tĩnh, tự tin đối phó với từng đợt tấn công.
Phép điệp cấu trúc còn được thể hiện qua việc lặp lại các cụm từ chỉ vị trí: “cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng.” Điều này tạo nên nhịp điệu dồn dập, gấp gáp, tái hiện chân thực cảm giác nghẹt thở, căng thẳng khi con thuyền lao qua các cửa đá.
Alt text: Hình ảnh thuyền xuyên qua các “cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng” thể hiện sự mạo hiểm, tốc độ và kỹ năng điều khiển thuyền điêu luyện.
Qua đoạn văn, ta thấy cách nhìn con người của Nguyễn Tuân là sự trân trọng, ngợi ca vẻ đẹp của con người lao động. Ông không chỉ nhìn thấy sự dũng cảm, tài trí mà còn khám phá ra chất nghệ sĩ, sự uyển chuyển, linh hoạt trong cách người lái đò đối phó với thiên nhiên. Với Nguyễn Tuân, con người là trung tâm của vũ trụ, có khả năng chinh phục và làm chủ thiên nhiên. Người lái đò Sông Đà không chỉ là một người lao động bình thường mà là một nghệ sĩ tài hoa, một người anh hùng thực thụ.
