Nguyên phân là quá trình phân chia tế bào quan trọng, đảm bảo sự sinh trưởng, phát triển và tái tạo của cơ thể sinh vật nhân thực. Một trong những sự kiện then chốt của nguyên phân chính là sự phân li nhiễm sắc thể. Vậy, Sự Phân Li Nhiễm Sắc Thể Trong Nguyên Phân Xảy Ra ở giai đoạn nào và diễn ra như thế nào? Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết và dễ hiểu về quá trình này.
Giai đoạn diễn ra sự phân li nhiễm sắc thể:
Sự phân li nhiễm sắc thể diễn ra ở kỳ sau (Anaphase) của quá trình nguyên phân. Kỳ sau là một giai đoạn ngắn nhưng vô cùng quan trọng, đánh dấu sự tách biệt của các nhiễm sắc tử chị em.
Diễn biến chi tiết của sự phân li nhiễm sắc thể:
-
Chuẩn bị: Trước khi kỳ sau bắt đầu, các nhiễm sắc tử chị em (hai bản sao giống hệt nhau của một nhiễm sắc thể) được giữ lại với nhau tại tâm động (centromere). Thoi phân bào, một cấu trúc hình thành từ các vi ống, đã gắn vào tâm động của mỗi nhiễm sắc thể.
-
Phân li: Bắt đầu kỳ sau, protein cohesin (chất “keo” giữ các nhiễm sắc tử chị em lại với nhau) bị phân hủy. Điều này cho phép các nhiễm sắc tử chị em tách rời nhau.
-
Di chuyển: Thoi phân bào co rút, kéo các nhiễm sắc tử chị em (lúc này được gọi là nhiễm sắc thể) về hai cực đối diện của tế bào. Các nhiễm sắc thể di chuyển theo hướng tâm động trước, với các cánh của nhiễm sắc thể kéo theo sau.
-
Kết thúc: Khi các nhiễm sắc thể đã tập trung đầy đủ ở hai cực của tế bào, kỳ sau kết thúc. Tế bào lúc này đã có hai bộ nhiễm sắc thể hoàn chỉnh, chuẩn bị cho giai đoạn phân chia tế bào chất.
Ảnh minh họa quá trình phân li nhiễm sắc thể trong kỳ sau, với các nhiễm sắc thể di chuyển về hai cực tế bào, được kéo bởi thoi phân bào.
Vai trò của thoi phân bào:
Thoi phân bào đóng vai trò then chốt trong sự phân li nhiễm sắc thể. Cấu trúc này được hình thành từ các vi ống (microtubules) và protein liên kết, có chức năng:
- Gắn vào tâm động: Các vi ống của thoi phân bào gắn vào cấu trúc protein đặc biệt trên tâm động của nhiễm sắc thể, gọi là kinetochore.
- Kéo nhiễm sắc thể: Thoi phân bào co rút, kéo các nhiễm sắc thể về hai cực của tế bào. Sự co rút này được thực hiện nhờ sự hoạt động của các protein motor.
- Định hướng di chuyển: Thoi phân bào đảm bảo rằng mỗi nhiễm sắc thể di chuyển đúng hướng và đến đúng cực của tế bào.
Ý nghĩa của sự phân li nhiễm sắc thể:
Sự phân li nhiễm sắc thể chính xác là yếu tố sống còn để đảm bảo rằng mỗi tế bào con sau nguyên phân nhận được bộ nhiễm sắc thể hoàn chỉnh và giống hệt nhau. Nếu quá trình phân li xảy ra lỗi (ví dụ, một hoặc nhiều nhiễm sắc thể không phân li đúng cách), tế bào con có thể nhận được quá nhiều hoặc quá ít nhiễm sắc thể. Điều này có thể dẫn đến các đột biến, bệnh tật di truyền, hoặc thậm chí gây chết tế bào.
Tóm tắt:
Sự phân li nhiễm sắc thể trong nguyên phân xảy ra ở kỳ sau, là quá trình các nhiễm sắc tử chị em tách rời và di chuyển về hai cực của tế bào nhờ sự hoạt động của thoi phân bào. Đây là một bước quan trọng để đảm bảo sự phân chia tế bào chính xác và duy trì tính ổn định di truyền của cơ thể.
