Cuộc Cách mạng Việt Nam giai đoạn 1930-1945 chịu ảnh hưởng sâu sắc từ nhiều sự kiện lịch sử thế giới. Trong đó, nổi bật nhất là cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933, sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít, và đặc biệt là Chiến tranh Thế giới thứ hai. Những biến động toàn cầu này đã tạo ra những cơ hội và thách thức riêng biệt, tác động mạnh mẽ đến đường lối và tiến trình cách mạng Việt Nam.
Khủng hoảng kinh tế 1929-1933: Chất xúc tác cho phong trào cách mạng
Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929-1933, bắt nguồn từ Mỹ, lan rộng ra toàn cầu, gây ra những hậu quả kinh tế – xã hội hết sức nặng nề. Tại Việt Nam, nền kinh tế vốn đã lạc hậu và phụ thuộc càng trở nên kiệt quệ.
Nông dân Việt Nam điêu đứng trong nạn đói năm 1945, một phần do tác động của khủng hoảng kinh tế toàn cầu và chính sách bóc lột của Pháp – Nhật.
Nạn thất nghiệp gia tăng, đời sống của công nhân, nông dân trở nên bần cùng. Mâu thuẫn xã hội trở nên gay gắt, thúc đẩy các phong trào đấu tranh của quần chúng. Sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam đầu năm 1930 đã nắm bắt được tình hình này, lãnh đạo phong trào cách mạng 1930-1931, đỉnh cao là Xô Viết Nghệ Tĩnh, thể hiện rõ tinh thần đấu tranh vì quyền lợi của quần chúng lao động.
Sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít và Chiến tranh Thế giới thứ hai
Sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít ở châu Âu và châu Á, đặc biệt là ở Đức, Italia và Nhật Bản, đã làm thay đổi cục diện chính trị thế giới. Đại hội VII của Quốc tế Cộng sản năm 1935 xác định nhiệm vụ trước mắt của phong trào cách mạng thế giới là chống phát xít, bảo vệ hòa bình.
Áp phích tuyên truyền thời Chiến tranh Thế giới thứ hai, thể hiện sự quyết tâm của các lực lượng Đồng minh trong cuộc chiến chống lại sự bành trướng của Đức Quốc Xã.
Tại Việt Nam, Đảng Cộng sản Đông Dương đã kịp thời điều chỉnh đường lối, chủ trương, phát động phong trào dân chủ 1936-1939, tập trung vào mục tiêu dân sinh, dân chủ, hòa bình, chống phát xít và chiến tranh.
Chiến tranh Thế giới thứ hai bùng nổ (1939) và lan rộng đã tác động sâu sắc đến Việt Nam. Thực dân Pháp đầu hàng phát xít Đức, tạo điều kiện cho Nhật Bản xâm lược Đông Dương (1940). Nhân dân Việt Nam phải chịu cảnh “một cổ hai tròng” áp bức, bóc lột của cả Pháp và Nhật.
Quân đội Nhật Bản xâm lược Đông Dương năm 1940, đẩy nhân dân Việt Nam vào cảnh “một cổ hai tròng” áp bức, bóc lột.
Trong bối cảnh đó, Đảng Cộng sản Đông Dương đã xác định nhiệm vụ giải phóng dân tộc là trên hết, tạm gác khẩu hiệu cách mạng ruộng đất, thành lập Mặt trận Việt Minh, tập hợp mọi lực lượng yêu nước để chống Pháp – Nhật. Hội nghị Trung ương 8 (tháng 5/1941) đã hoàn chỉnh đường lối cách mạng giải phóng dân tộc, chuẩn bị mọi mặt cho Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.
Như vậy, có thể thấy, cuộc khủng hoảng kinh tế 1929-1933, sự trỗi dậy của chủ nghĩa phát xít và Chiến tranh Thế giới thứ hai là những sự kiện lịch sử thế giới có ảnh hưởng sâu sắc đến Cách mạng Việt Nam thời kỳ 1930-1945. Những biến động này vừa tạo ra những thách thức, vừa mở ra những cơ hội để Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo nhân dân giành độc lập, tự do cho dân tộc.
