Chùm thơ Hai-cư Nhật Bản không chỉ là những dòng chữ ngắn ngủi mà còn là cả một thế giới quan, một triết lý sống được gói gọn trong vài vần thơ. Để cảm nhận và hiểu sâu sắc vẻ đẹp của thể thơ độc đáo này, chúng ta hãy cùng nhau khám phá và phân tích.
Trước khi đọc
Câu hỏi: Bài thơ ngắn nhất mà bạn từng đọc là bài nào? Điều gì khiến nó được bạn nhớ tới.
Bài thơ ngắn nhất mà tôi từng đọc là bài “Nam quốc sơn hà” – một áng văn bất hủ, vang vọng tinh thần độc lập, tự chủ của dân tộc. Chính khí phách hùng hồn và ý nghĩa lịch sử sâu sắc đã khắc sâu bài thơ vào tâm trí tôi.
Trong khi đọc
1. Hãy hình dung về màu sắc, không khí của khung cảnh được gợi tả trong bài thơ.
Trong ba bài thơ được đề cập, ta có thể hình dung:
- Bài 1: Màu đen của quạ, màu nâu của cành cây khô, không khí lạnh lẽo, tiêu điều của buổi chiều thu.
- Bài 2: Màu sắc tươi tắn của hoa triêu nhan, không khí trong lành, tinh khiết của buổi sáng sớm.
- Bài 3: Màu xanh lam của ốc sên, màu xanh của núi Phú Sĩ, không khí tĩnh lặng, trang nghiêm.
2. Ấn tượng mà hình ảnh “hoa triêu nhan” và “dây gàu” gợi ra cho bạn là gì?
Hình ảnh “hoa triêu nhan” (hoa bìm bìm) và “dây gàu” gợi lên sự gắn bó, nương tựa lẫn nhau. Hoa triêu nhan yếu ớt, cần dây gàu để vươn lên khoe sắc. Đồng thời, nó còn thể hiện sự trân trọng vẻ đẹp giản dị, đời thường.
3. Khi nhắc đến “con ốc” và “núi Fu-ji”, người ta thường nghĩ đến những đặc điểm nào của chúng?
“Con ốc” thường gợi sự nhỏ bé, chậm chạp, kiên trì. “Núi Phú Sĩ” tượng trưng cho sự hùng vĩ, vĩnh cửu, cao cả. Sự đối lập này tạo nên một hình ảnh thơ độc đáo, giàu ý nghĩa.
Sau khi đọc
Chùm thơ Hai-cư Nhật Bản đã mở ra một không gian nghệ thuật tinh tế, nơi những cảm xúc và suy tư sâu lắng được thể hiện qua những hình ảnh thiên nhiên giản dị.
Trả lời câu hỏi sau khi đọc
Câu 1:
- Bài 1: Hình ảnh con quạ
- Bài 2: Hình ảnh hoa triêu nhan
- Bài 3: Hình ảnh con ốc nhỏ
Điểm chung: Đều là những hình ảnh nhỏ bé, gần gũi với thiên nhiên và đời sống con người.
Câu 2:
- Hình ảnh trung tâm: Con quạ
- Không gian: Cành cây khô
- Thời gian: Chiều thu
Mối quan hệ: Sự hòa hợp giữa các yếu tố tạo nên bức tranh thu buồn bã, tĩnh lặng. Con quạ tượng trưng cho sự cô đơn, cành cây khô gợi sự tàn úa, chiều thu mang đến cảm giác ảm đạm.
Câu 3:
Bài thơ của Chi-y-ô thể hiện sự trân trọng vẻ đẹp của thiên nhiên. Nhà thơ không muốn làm ảnh hưởng đến hoa triêu nhan nên đã chọn cách “xin nước nhà bên,” thể hiện sự tinh tế và lòng yêu thiên nhiên sâu sắc.
Câu 4:
Hình ảnh “con ốc” và “núi Phú Sĩ” đối lập nhau về kích thước và tính chất. Con ốc nhỏ bé, chậm chạp tượng trưng cho sự khiêm nhường, cần cù. Núi Phú Sĩ hùng vĩ, tráng lệ tượng trưng cho ước mơ, khát vọng vươn lên.
Câu 5:
Khoảnh khắc chiều thu khơi gợi cảm giác cô đơn, nhỏ bé trước sự bao la của vũ trụ. Nó cũng là lời nhắc nhở về sự hữu hạn của đời người.
Câu 6:
Bài thơ của Chi-y-ô thể hiện triết lý sống hòa mình vào thiên nhiên, trân trọng vẻ đẹp giản dị xung quanh. Con người cần sống chậm lại để cảm nhận và bảo vệ những điều tốt đẹp của thế giới tự nhiên.
Câu 7:
Hành trình “chậm rì” của con ốc tượng trưng cho sự kiên trì, nhẫn nại trên con đường chinh phục ước mơ. Thành công không đến dễ dàng, cần phải nỗ lực từng bước một.
Kết nối đọc – viết
Câu hỏi: Từ việc đọc ba bài thơ trong chùm thơ hai-cư, hãy viết đoạn văn khoảng 150 chữ trình bày điều bạn cảm thấy thú vị nhất ở thể thơ Hai-cư.
Thơ Hai-cư là một thể thơ độc đáo, mang đậm tinh thần Thiền của Nhật Bản. Điều thú vị nhất ở thể thơ này là sự cô đọng, hàm súc. Chỉ với 17 âm tiết, các nhà thơ Hai-cư đã vẽ nên những bức tranh thiên nhiên sống động, gợi mở những triết lý sâu sắc về cuộc sống. Sự súc tích của ngôn ngữ đòi hỏi người đọc phải vận dụng trí tưởng tượng và khả năng liên tưởng để khám phá những tầng ý nghĩa ẩn sau con chữ. Thơ Hai-cư không chỉ là một thể thơ mà còn là một cách nhìn, một cách sống, giúp con người tìm thấy vẻ đẹp trong những điều bình dị nhất.
