Trước khi đọc
Câu hỏi 1: Bác Hồ đã bôn ba khắp năm châu bốn biển để tìm con đường cứu nước. Hãy kể tên một số nơi Bác đã từng đặt chân tới.
Trả lời:
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặt chân đến nhiều quốc gia trên thế giới trong hành trình tìm đường cứu nước, bao gồm: Pháp, Anh, Mỹ, Nga (Liên Xô cũ), Trung Quốc, Thái Lan, và nhiều nước khác ở châu Á, châu Âu, châu Phi.
Câu hỏi 2: Hãy nêu tên một số bài thơ của Hồ Chí Minh mà em biết.
Trả lời:
Một số bài thơ nổi tiếng của Hồ Chí Minh: Nhật ký trong tù, Cảnh khuya, Rằm tháng giêng, Đi đường, Tức cảnh Pác Bó,…
Trong khi đọc
1. Theo dõi: Vị trí xã hội của các nhân vật.
Các nhân vật trong bài thơ giữ những vị trí quan trọng trong bộ máy cai trị: ban trưởng (nhà lao), cảnh trưởng, huyện trưởng. Họ đại diện cho tầng lớp quan lại trong xã hội đương thời.
2. Theo dõi: Hành động của các nhân vật.
Hành động của các nhân vật bộc lộ rõ bản chất xấu xa:
- Ban trưởng nhà lao: Đánh bạc, vi phạm pháp luật.
- Cảnh trưởng: Tham ô, ăn chặn tiền của tù nhân.
- Huyện trưởng: Chong đèn nhưng không làm việc công, thực chất là hút thuốc phiện.
Sau khi đọc
Nội dung chính: Bài thơ Lai Tân ghi lại những gì Bác Hồ chứng kiến trong thời gian bị giam cầm tại nhà tù của Tưởng Giới Thạch, phản ánh chân thực bộ mặt thối nát của nhà tù và một phần xã hội Trung Quốc lúc bấy giờ.
Câu 1: Bài thơ Lai Tân thuộc thể thơ nào? Nêu những dấu hiệu giúp em nhận biết được điều đó.
Trả lời:
Bài thơ Lai Tân thuộc thể thơ thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Dấu hiệu nhận biết:
- Mỗi bài có bốn câu, mỗi câu bảy chữ.
- Hiệp vần ở cuối các câu 1, 2 và 4 (trong bài này là vần “ên”).
- Tuân thủ luật bằng trắc chặt chẽ.
Câu 2: Em hãy cho biết mục đích những việc thường làm của ban trưởng nhà giam và cảnh trưởng. Căn cứ vào đâu em khẳng định như vậy?
Trả lời:
Mục đích những việc làm của ban trưởng nhà giam và cảnh trưởng là để kiếm lợi riêng. Ban trưởng đánh bạc để làm giàu bất chính, cảnh trưởng tham ô để vơ vét của cải.
Căn cứ vào các câu thơ: “Ban trưởng nhà lao ngày ngày đánh bạc”, “Cảnh trưởng kiếm ăn quanh phạm nhân”.
Câu 3: Phải chăng sau khi chê những thói xấu của ban trưởng và cảnh trưởng, tác giả muốn dành tặng lời khen cho huyện trưởng vì đã làm việc chăm chỉ? Em thử suy đoán huyện trưởng “chong đèn” để làm gì?
Trả lời:
Không, tác giả không hề có ý định khen huyện trưởng. Việc huyện trưởng “chong đèn” không phải để làm việc công mà là để hút thuốc phiện, thể hiện sự ăn chơi, sa đọa và vô trách nhiệm. Đây là một sự châm biếm sâu sắc.
Câu 4: Giọng điệu trào phúng của câu thơ thứ ba có gì khác biệt so với hai câu thơ đầu?
Trả lời:
Hai câu thơ đầu tập trung vào việc vạch trần sự tham nhũng của những viên quan nhỏ, còn câu thơ thứ ba lại châm biếm sự ăn chơi, hưởng lạc của viên quan lớn, cho thấy sự thối nát từ trên xuống dưới của bộ máy cai trị.
Câu 5: Các nhân vật trong bài thơ Lai Tân thuộc nhóm thành phần nào trong xã hội? Hãy làm rõ dụng ý của tác giả khi nhằm vào nhóm đối tượng này.
Trả lời:
Các nhân vật trong bài thơ Lai Tân thuộc tầng lớp quan lại trong xã hội. Tác giả nhằm vào nhóm đối tượng này để tố cáo sự thối nát, mục ruỗng của bộ máy cai trị, nơi những kẻ có quyền hành chỉ lo vun vén cho bản thân, bỏ mặc dân chúng.
Câu 6: Theo em, nội dung câu kết có mâu thuẫn với nội dung của các câu thơ trước không? Vì sao?
Trả lời:
Không hề có sự mâu thuẫn. Câu kết “Trời đất Lai Tân vẫn thái bình” mang ý nghĩa mỉa mai sâu sắc. Nó như một lời tố cáo đanh thép về sự giả dối, che đậy của những kẻ cầm quyền, khi mà bên ngoài thì ra vẻ thái bình, ổn định, nhưng bên trong lại mục ruỗng, thối nát.
Viết kết nối với đọc
Bài tập: Viết đoạn văn (khoảng 7 – 9 câu) làm rõ chất trào phúng nhẹ nhàng mà sâu cay của bài thơ Lai Tân qua lời nhận xét: “Trời đất Lai Tân vẫn thái bình”.
Đoạn văn tham khảo:
Câu thơ cuối của bài thơ Lai Tân – “Trời đất Lai Tân vẫn thái bình” mang một giọng điệu trào phúng sâu sắc. Bề ngoài, câu thơ có vẻ như khẳng định một thực tế yên bình, ổn định của vùng đất Lai Tân. Tuy nhiên, khi đặt trong tương quan với những hình ảnh tham nhũng, ăn chơi, sa đọa của các quan lại được khắc họa ở ba câu thơ trước, ta thấy rõ đây là một lời mỉa mai chua chát. Tác giả như muốn nhấn mạnh rằng, dù bộ máy cai trị đã mục ruỗng đến tận xương tủy, những kẻ cầm quyền vẫn cố gắng che đậy, tạo dựng một vẻ ngoài giả tạo về sự thái bình, thịnh trị. Chính sự tương phản gay gắt này đã tạo nên giá trị tố cáo mạnh mẽ của bài thơ, đồng thời thể hiện tài năng sử dụng ngôn ngữ trào phúng bậc thầy của Hồ Chí Minh.
