“Sang thu” của Hữu Thỉnh và “Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải là hai tác phẩm tiêu biểu cho thơ ca Việt Nam hiện đại, đều thể hiện tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước sâu sắc. Tuy nhiên, mỗi bài thơ lại mang một sắc thái riêng biệt, một cảm xúc đặc trưng khi miêu tả những khoảnh khắc giao mùa. Bài viết này sẽ đi sâu vào so sánh hai tác phẩm, tập trung vào hình ảnh thiên nhiên, bút pháp nghệ thuật và những thông điệp mà các nhà thơ gửi gắm.
Trong khi “Mùa xuân nho nhỏ” tràn ngập sức sống, niềm vui và khát vọng cống hiến, “Sang thu” lại mang vẻ đẹp tĩnh lặng, suy tư và những rung động nhẹ nhàng trước sự biến chuyển của đất trời. Cùng khám phá những điểm tương đồng và khác biệt thú vị giữa hai tuyệt phẩm này.
“Mùa xuân nho nhỏ” của Thanh Hải là khúc ca rộn ràng, tươi vui chào đón mùa xuân.
Bức tranh mùa xuân với dòng sông xanh và bông hoa tím biếc, thể hiện sức sống mãnh liệt của thiên nhiên
Bức tranh thiên nhiên mở ra với những hình ảnh tươi tắn, rực rỡ sắc màu: “Mọc giữa dòng sông xanh/ Một bông hoa tím biếc”. Màu xanh của dòng sông, màu tím biếc của bông hoa hòa quyện vào nhau, tạo nên một không gian thanh bình, thơ mộng. Âm thanh “Ơi con chim chiền chiện/ Hót chi mà vang trời” làm cho bức tranh thêm sống động, rộn rã. Tiếng chim hót vang vọng, đánh thức mọi vật sau giấc ngủ đông, báo hiệu một mùa xuân mới đã về.
Thanh Hải sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật đặc sắc trong đoạn thơ này. Phép đảo ngữ “Mọc giữa dòng sông xanh” nhấn mạnh sự trỗi dậy của thiên nhiên, sức sống mãnh liệt của mùa xuân. Từ “ơi” thể hiện sự trìu mến, thân thương của nhà thơ đối với cảnh vật. Đặc biệt, hình ảnh “Từng giọt long lanh rơi/ Tôi đưa tay tôi hứng” là một sáng tạo độc đáo, thể hiện sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên. “Giọt long lanh” có thể là giọt sương, giọt mưa xuân, hoặc cũng có thể là âm thanh tiếng chim chiền chiện được cảm nhận bằng xúc giác. Hành động “đưa tay tôi hứng” thể hiện sự trân trọng, nâng niu của nhà thơ đối với những vẻ đẹp của mùa xuân.
“Sang thu” của Hữu Thỉnh lại là bức tranh tĩnh lặng, trầm lắng về khoảnh khắc giao mùa từ hạ sang thu.
Không gian thu được gợi lên bằng những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam: “Bỗng nhận ra hương ổi/ Phả vào trong gió se”. Hương ổi chín, gió se lạnh là những tín hiệu đầu tiên báo hiệu mùa thu đã đến. Từ “bỗng” thể hiện sự ngỡ ngàng, bất ngờ của nhà thơ trước sự chuyển biến của thời gian. Động từ “phả” gợi sự lan tỏa, thấm đượm của hương ổi trong không gian, mang đến cảm giác dễ chịu, thư thái.
Hình ảnh “Sương chùng chình qua ngõ/ Hình như thu đã về” mang đến một cảm giác mơ hồ, lãng đãng. Từ láy “chùng chình” gợi sự chậm rãi, nhẹ nhàng của sương thu, như muốn níu kéo chút gì còn sót lại của mùa hạ. Câu hỏi “Hình như thu đã về” thể hiện sự phân vân, hoài nghi của nhà thơ, bởi mùa thu đến một cách lặng lẽ, không ồn ào, náo nhiệt như mùa xuân.
Ở những câu thơ tiếp theo, Hữu Thỉnh tiếp tục miêu tả những biến đổi của thiên nhiên khi thu sang: “Sông được lúc dềnh dàng/ Chim bắt đầu vội vã”. Dòng sông không còn chảy xiết như mùa hè mà trở nên êm đềm, “dềnh dàng”. Ngược lại, những cánh chim lại “vội vã” bay về phương nam tránh rét. Sự đối lập giữa “dềnh dàng” và “vội vã” tạo nên một nhịp điệu riêng cho mùa thu, vừa tĩnh lặng, vừa chuyển động.
Hình ảnh “Có đám mây mùa hạ/ Vắt nửa mình sang thu” là một sáng tạo độc đáo của Hữu Thỉnh. Đám mây như một ranh giới mong manh giữa hai mùa, vừa mang chút dư âm của mùa hạ, vừa hé lộ những nét đặc trưng của mùa thu. Động từ “vắt” gợi sự chuyển giao nhẹ nhàng, uyển chuyển của thời gian.
Điểm chung giữa “Sang thu” và “Mùa xuân nho nhỏ” là cả hai bài thơ đều thể hiện tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước sâu sắc của các nhà thơ. Cả hai đều sử dụng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, gần gũi với đời sống, nhưng lại giàu sức gợi cảm, biểu cảm. Các biện pháp nghệ thuật như nhân hóa, ẩn dụ, so sánh được sử dụng một cách tinh tế, sáng tạo, góp phần làm nổi bật vẻ đẹp của thiên nhiên và những cảm xúc của nhà thơ.
Tuy nhiên, mỗi bài thơ lại có một sắc thái riêng biệt. “Mùa xuân nho nhỏ” mang đến một cảm giác tươi vui, rộn rã, thôi thúc con người hòa mình vào cuộc sống, cống hiến cho đất nước. Trong khi đó, “Sang thu” lại mang đến một cảm giác tĩnh lặng, suy tư, giúp con người lắng lòng trước những biến chuyển của thời gian và cuộc đời.
“Mùa xuân nho nhỏ” tập trung miêu tả vẻ đẹp của mùa xuân và những hoạt động của con người trong mùa xuân. Còn “Sang thu” lại tập trung vào khoảnh khắc giao mùa, sự chuyển biến của thiên nhiên từ hạ sang thu.
Bút pháp nghệ thuật của Thanh Hải có phần tươi sáng, rực rỡ hơn, với nhiều hình ảnh màu sắc, âm thanh. Bút pháp của Hữu Thỉnh lại có phần trầm lắng, suy tư hơn, với những hình ảnh gợi cảm xúc nhẹ nhàng, sâu lắng.
Tóm lại, “Sang thu” và “Mùa xuân nho nhỏ” là hai tuyệt phẩm của thơ ca Việt Nam hiện đại, mỗi bài thơ mang một vẻ đẹp riêng, một giá trị nghệ thuật độc đáo. Cả hai đều góp phần làm phong phú thêm bức tranh thiên nhiên quê hương trong thơ ca Việt Nam. Việc so sánh hai tác phẩm giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước của các nhà thơ, cũng như những giá trị nghệ thuật mà họ đã cống hiến cho nền văn học nước nhà.
