Hiến pháp là đạo luật gốc của một quốc gia, thể hiện những giá trị cốt lõi, nguyên tắc tổ chức quyền lực và bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn lập hiến, và Hiến pháp năm 1992 và Hiến pháp năm 2013 là hai cột mốc quan trọng, đánh dấu những bước tiến trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước. Bài viết này sẽ đi sâu vào So Sánh Hiến Pháp 1992 Và 2013, làm rõ những điểm kế thừa, phát triển và đổi mới, đồng thời đánh giá tác động của chúng đối với xã hội Việt Nam.
Hiến pháp năm 1992 ra đời trong bối cảnh đất nước bắt đầu công cuộc đổi mới, thể chế hóa đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam. Sau hơn 20 năm thi hành, tình hình kinh tế – xã hội có nhiều thay đổi, đòi hỏi phải sửa đổi Hiến pháp để đáp ứng yêu cầu phát triển mới. Hiến pháp năm 2013 ra đời, kế thừa và phát triển những giá trị của Hiến pháp năm 1992, đồng thời bổ sung nhiều nội dung quan trọng, thể hiện tư duy đổi mới về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
So sánh Hiến pháp 1992 và 2013 cho thấy rõ sự khác biệt về cấu trúc, nội dung và cách tiếp cận trong việc tổ chức quyền lực nhà nước và bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Cấu Trúc và Bố Cục
Một trong những điểm khác biệt dễ nhận thấy nhất khi so sánh Hiến pháp 1992 và 2013 là cấu trúc. Hiến pháp năm 2013 đã được tinh gọn hơn so với Hiến pháp năm 1992:
- Hiến pháp 1992: 12 chương, 147 điều.
- Hiến pháp 2013: 11 chương, 120 điều.
Việc giảm số lượng chương và điều giúp Hiến pháp trở nên dễ tiếp cận, dễ hiểu hơn đối với người dân. Ngoài ra, việc sắp xếp lại vị trí các chương cũng hợp lý hơn, thể hiện sự thay đổi trong tư duy lập hiến. Ví dụ, chương “Quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân” trong Hiến pháp năm 1992 được chuyển lên thành chương “Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân” và đặt ở vị trí thứ hai trong Hiến pháp năm 2013, thể hiện sự coi trọng quyền con người, quyền công dân của Nhà nước.
Chế Độ Chính Trị và Tổ Chức Quyền Lực Nhà Nước
So sánh Hiến pháp 1992 và 2013 về chế độ chính trị và tổ chức quyền lực nhà nước cho thấy những điểm mới quan trọng sau:
-
Nguyên tắc phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực: Hiến pháp năm 2013 bổ sung thêm yếu tố “kiểm soát” vào nguyên tắc phân công và phối hợp quyền lực giữa các cơ quan nhà nước (lập pháp, hành pháp, tư pháp). Điều này thể hiện sự quyết tâm của Nhà nước trong việc tăng cường kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, lạm quyền.
-
Hình thức thực hiện quyền lực nhà nước của nhân dân: Hiến pháp năm 2013 quy định rõ nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng các hình thức dân chủ trực tiếp và dân chủ đại diện. Đây là một bước tiến quan trọng so với Hiến pháp năm 1992, vốn chỉ tập trung vào hình thức dân chủ đại diện.
-
Vai trò của Đảng Cộng sản Việt Nam: Hiến pháp năm 2013 khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đồng thời bổ sung quy định về trách nhiệm của Đảng trước nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân. Điều này thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa Đảng và nhân dân, đồng thời tăng cường trách nhiệm giải trình của Đảng.
-
Vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Hiến pháp năm 2013 bổ sung vai trò phản biện xã hội cho Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đây là một bước tiến quan trọng, tạo điều kiện để Mặt trận tham gia sâu hơn vào quá trình xây dựng chính sách, pháp luật, góp phần bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân.
Quyền Con Người, Quyền và Nghĩa Vụ Cơ Bản của Công Dân
So sánh Hiến pháp 1992 và 2013 về chế định quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân cho thấy sự thay đổi lớn trong tư duy lập hiến. Hiến pháp năm 2013 đã dành một chương riêng để quy định về quyền con người, bên cạnh quyền công dân.
-
Mở rộng phạm vi quyền: Hiến pháp năm 2013 bổ sung nhiều quyền mới, như quyền sống, quyền bất khả xâm phạm về thân thể, quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, quyền tự do ngôn luận, báo chí, tiếp cận thông tin…
-
Nâng cao mức độ bảo vệ: Hiến pháp năm 2013 quy định rõ hơn trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân. Đồng thời, Hiến pháp cũng quy định rõ các trường hợp hạn chế quyền, nhưng phải do luật định và vì mục đích bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.
-
Phân biệt quyền con người và quyền công dân: Hiến pháp năm 2013 phân biệt rõ quyền con người và quyền công dân. Quyền con người là những quyền tự nhiên, vốn có của mỗi người, không phân biệt quốc tịch, giới tính, tôn giáo… Quyền công dân là những quyền gắn liền với quốc tịch Việt Nam.
Các Thiết Chế Hiến Định Độc Lập
Một điểm mới quan trọng khi so sánh Hiến pháp 1992 và 2013 là việc Hiến pháp năm 2013 quy định về các thiết chế hiến định độc lập, bao gồm Hội đồng bầu cử quốc gia và Kiểm toán nhà nước.
- Hội đồng bầu cử quốc gia: Có nhiệm vụ tổ chức bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp, đảm bảo cuộc bầu cử diễn ra dân chủ, công khai, minh bạch.
- Kiểm toán nhà nước: Có nhiệm vụ kiểm toán việc quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công, góp phần phòng chống tham nhũng, lãng phí.
Việc thành lập các thiết chế hiến định độc lập là một bước tiến quan trọng trong việc tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả của bộ máy nhà nước.
Kết Luận
So sánh Hiến pháp 1992 và 2013 cho thấy sự phát triển vượt bậc của nền lập hiến Việt Nam. Hiến pháp năm 2013 không chỉ kế thừa và phát triển những giá trị của Hiến pháp năm 1992, mà còn bổ sung nhiều nội dung mới, thể hiện tư duy đổi mới về nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, tăng cường bảo vệ quyền con người, quyền công dân và kiểm soát quyền lực nhà nước. Việc thực thi Hiến pháp năm 2013 sẽ góp phần quan trọng vào việc xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
