Biển cả luôn là nguồn cảm hứng vô tận cho thi ca, là nơi khơi gợi những cảm xúc mãnh liệt về thiên nhiên hùng vĩ và con người lao động. Hai tác phẩm “Quê hương” của Tế Hanh và “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận là minh chứng rõ nét cho điều đó. Cả hai bài thơ đều khắc họa vẻ đẹp của biển cả và những người con của biển, nhưng mỗi tác phẩm lại mang đến một góc nhìn riêng, một sắc thái độc đáo. Bài viết này sẽ đi sâu so sánh và cảm nhận vẻ đẹp thiên nhiên và con người trong hai tác phẩm, đặc biệt tập trung vào hình ảnh đoàn thuyền đánh cá.
Trong “Quê hương”, Tế Hanh vẽ nên một bức tranh làng chài vào buổi sớm mai, khi “trời trong, gió nhẹ sớm mai hồng”. Khung cảnh thiên nhiên tươi sáng, thanh bình là điểm khởi đầu cho một ngày lao động hứa hẹn nhiều thành công. Hình ảnh đoàn thuyền ra khơi được miêu tả đầy hứng khởi:
Khi trời trong, gió nhẹ sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá
Hình ảnh con thuyền được so sánh với “con tuấn mã” thể hiện sức mạnh và tốc độ, gợi lên khí thế hăng hái của những người dân chài:
Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Đặc biệt, hình ảnh “cánh buồm giương to như mảnh hồn làng” là một sáng tạo độc đáo, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc của nhà thơ. Cánh buồm không chỉ là phương tiện đánh bắt mà còn là biểu tượng của sự gắn bó, của những ước mơ và khát vọng của cả cộng đồng.
Trong khi đó, “Đoàn thuyền đánh cá” của Huy Cận lại khắc họa cảnh đánh bắt cá trên biển đêm. Bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp huyền ảo, kỳ vĩ với “thuyền ta lái gió với buồm trăng”. Con người và thiên nhiên hòa quyện vào nhau, tạo nên một không gian lãng mạn và đầy sức sống:
Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trong đêm trăng hiện lên vừa hùng dũng, vừa thơ mộng, thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Các ngư dân không chỉ đơn thuần là những người lao động mà còn là những nghệ sĩ, những người đang “dò bụng biển”, “dàn đan thế trận lưới vây giăng” để chinh phục biển cả.
Cả hai tác phẩm đều sử dụng những hình ảnh so sánh, ẩn dụ độc đáo để làm nổi bật vẻ đẹp của đoàn thuyền đánh cá và những người dân chài. Nếu như trong “Quê hương”, con thuyền được ví như “con tuấn mã”, cánh buồm được ví như “mảnh hồn làng”, thì trong “Đoàn thuyền đánh cá”, gió và trăng trở thành người lái thuyền và cánh buồm, tạo nên một bức tranh thiên nhiên sống động và đầy sức gợi cảm.
Điểm khác biệt lớn nhất giữa hai tác phẩm là thời điểm miêu tả. “Quê hương” tập trung vào cảnh đoàn thuyền ra khơi vào buổi sáng, thể hiện niềm hy vọng và sự khởi đầu mới. Còn “Đoàn thuyền đánh cá” lại khắc họa cảnh đánh bắt cá vào ban đêm, khi con người đối diện với sự bao la, bí ẩn của biển cả. Sự khác biệt này tạo nên hai phong cách nghệ thuật riêng biệt, nhưng cả hai đều góp phần làm phong phú thêm hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trong văn học Việt Nam.
Tóm lại, cả “Quê hương” và “Đoàn thuyền đánh cá” đều là những tác phẩm xuất sắc, thể hiện tình yêu quê hương, đất nước và niềm tự hào về con người lao động. Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá không chỉ là biểu tượng của cuộc sống mưu sinh mà còn là biểu tượng của sức mạnh, ý chí và khát vọng chinh phục thiên nhiên của con người Việt Nam. Việc so sánh hai tác phẩm giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về vẻ đẹp của biển cả và những giá trị nhân văn cao đẹp mà các nhà thơ muốn gửi gắm.
