Câu hỏi về sinh vật đầu tiên trên Trái Đất vẫn là một trong những bí ẩn lớn nhất mà giới khoa học đang cố gắng giải đáp. Từ gấu nước nhỏ bé đến cá voi xanh khổng lồ, sự đa dạng của động vật ngày nay là kết quả của hàng triệu năm tiến hóa. Nhưng loài nào đã đặt nền móng cho sự sống phức tạp như chúng ta biết? Bọt biển và sứa lược đang là hai ứng cử viên sáng giá nhất trong cuộc đua tìm kiếm tổ tiên chung của giới động vật.
Một số manh mối quan trọng nhất đến từ hóa thạch kỷ Cambri, một giai đoạn bùng nổ sự sống cách đây khoảng 541 triệu năm. Trong khoảng thời gian tương đối ngắn, hàng trăm nghìn loài động vật mới đột ngột xuất hiện, tạo ra sự đa dạng về cấu trúc cơ thể mà chúng ta thấy ngày nay, bao gồm động vật chân khớp, động vật thân mềm và thậm chí cả động vật có dây sống.
Những hóa thạch được tìm thấy ở thành hệ đá Burgess Shale mang đến cái nhìn hiếm hoi về hình dáng của những sinh vật sơ khai này, giúp các nhà khoa học phần nào hình dung được sự tiến hóa ban đầu của các loài động vật.
Tuy nhiên, không phải mọi loài động vật đều xuất hiện một cách đột ngột. Các hóa thạch từ kỷ Ediacara, kéo dài từ khoảng 635 triệu năm đến 541 triệu năm trước, cho thấy sự tồn tại của các sinh vật mềm mại như sứa, thủy quỳ, giun biển và bọt biển. Do mô mềm dễ phân hủy hơn xương hoặc bộ xương ngoài, các hóa thạch Ediacara rất hiếm và khó phân tích.
Dickinsonia, một loài động vật giống giun với hình dáng đĩa và các tua tỏa ra, là một ví dụ điển hình về những sinh vật kỳ lạ đã tồn tại từ rất lâu trước kỷ Cambri.
Một đề xuất gây tranh cãi đến từ nhà cổ sinh vật học Elizabeth Turner, người cho rằng hóa thạch bọt biển 890 triệu năm tuổi có thể là động vật cổ nhất từng được biết đến. Tuy nhiên, giả thuyết này vẫn đang gây nhiều tranh cãi trong giới khoa học.
Bên cạnh việc nghiên cứu hóa thạch, các nhà khoa học còn sử dụng phương pháp “đồng hồ phân tử” để ước tính thời điểm các loài động vật xuất hiện lần đầu. Phương pháp này dựa trên việc phân tích sự đột biến gene ở các loài động vật hiện đại và ước tính thời gian chúng đã tiến hóa từ tổ tiên chung.
Một nghiên cứu gần đây sử dụng dữ liệu nhiễm sắc thể từ sứa cho thấy chúng có thể là động vật xuất hiện sớm nhất, có niên đại từ 600 đến 700 triệu năm trước. Tuy nhiên, nhà cổ sinh vật học Nick Butterfield vẫn còn nghi ngờ, cho rằng nếu có động vật từ 890 triệu năm trước, chúng ta sẽ thấy dấu vết của sinh khoáng hóa, nhưng bằng chứng cổ nhất về sinh khoáng hóa chỉ có niên đại 750 triệu năm.
Cuộc tranh cãi về sinh vật đầu tiên trên Trái Đất vẫn chưa có hồi kết. Dù là bọt biển hay sứa lược, việc tìm ra tổ tiên chung của giới động vật sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về quá trình tiến hóa và nguồn gốc của sự sống trên hành tinh này.
