Sâu hại là một trong những tác nhân chính gây ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cây trồng. Việc hiểu rõ về các nhóm sâu hại khác nhau, đặc điểm sinh học và cách gây hại của chúng là vô cùng quan trọng để đưa ra các biện pháp phòng trừ hiệu quả.
Phân Loại Sâu Hại Dựa Trên Biến Thái
Dựa vào đặc điểm biến thái (sự thay đổi hình thái) trong quá trình phát triển, sâu hại được chia thành hai nhóm chính:
-
Biến thái hoàn toàn: Quá trình phát triển của sâu hại trải qua 4 giai đoạn rõ rệt: trứng, sâu non (ấu trùng), nhộng và trưởng thành (bướm, ngài, v.v.). Mỗi giai đoạn có hình thái và tập tính khác nhau.
-
Biến thái không hoàn toàn: Quá trình phát triển của sâu hại chỉ trải qua 3 giai đoạn: trứng, sâu non và trưởng thành. Sâu non có hình dạng tương tự như trưởng thành nhưng kích thước nhỏ hơn và chưa phát triển đầy đủ.
Một Số Loại Sâu Hại Cây Trồng Thường Gặp và Cách Nhận Biết
1. Sâu Cuốn Lá Nhỏ Hại Lúa
Sâu cuốn lá nhỏ ( Cnaphalocrocis medinalis ) là một trong những đối tượng gây hại nguy hiểm trên lúa, đặc biệt là trong giai đoạn lúa đẻ nhánh, phân hóa đòng và trổ bông.
Đặc điểm nhận biết:
- Trứng: Hình bầu dục, màu trắng, gần nở có màu vàng nhạt, thường đẻ rải rác hoặc thành nhóm dọc theo gân lá.
- Sâu non: Màu trắng sữa khi mới nở, sau chuyển thành xanh lá mạ, thân chia đốt rõ ràng. Sâu non nhả tơ cuốn lá thành tổ để sinh sống và ăn phần xanh của lá.
- Nhộng: Màu nâu, thường vũ hóa vào ban đêm.
- Trưởng thành (bướm): Cánh màu vàng rơm, có viền nâu đậm ở bìa cánh và ba sọc nâu ở giữa cánh.
Sâu cuốn lá nhỏ hại lúa gây hại bằng cách ăn phần xanh của lá, làm giảm khả năng quang hợp của cây lúa.
2. Sâu Tơ Hại Rau Họ Cải
Sâu tơ ( Plutella xylostella ) là một trong những loài sâu hại phổ biến và gây thiệt hại lớn trên các loại rau họ cải như bắp cải, súp lơ, cải xanh, cải ngọt,…
Đặc điểm nhận biết:
- Trứng: Hình bầu dục, màu vàng xanh nhạt, đẻ rải rác ở mặt dưới lá.
- Sâu non: Màu xanh nhạt, chia đốt rõ ràng. Sâu non ăn lá, tạo thành các lỗ thủng trên lá, thậm chí ăn trụi cả gân lá. Khi bị động, sâu thường nhả tơ buông mình xuống đất.
- Nhộng: Màu vàng nhạt, được bao bọc bởi các sợi tơ.
- Trưởng thành (bướm): Màu nâu xám, trên cánh có dải màu trắng (con đực) hoặc vàng (con cái) chạy từ gốc đến đỉnh cánh.
Sâu tơ gây hại bằng cách ăn lá, làm giảm diện tích quang hợp của cây, ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển.
3. Ruồi Đục Quả
Ruồi đục quả ( Bactrocera dorsalis ) là một loài gây hại nguy hiểm cho nhiều loại cây ăn quả.
Đặc điểm nhận biết:
- Trứng: Màu vàng nhạt, thon hai đầu, đẻ bên trong quả.
- Sâu non (dòi): Màu trắng ngà, đầu nhọn có giác hút dịch màu đen.
- Nhộng: Nằm trong kén màu vàng cam, sắp vũ hóa chuyển màu nâu nhạt.
- Trưởng thành (ruồi): Ngực màu nâu đen, bụng màu nâu vàng, trên lưng có nhiều vết chấm và vết dài màu vàng.
Ruồi đục quả gây hại bằng cách đẻ trứng vào quả, sâu non ăn phần thịt quả, làm quả bị thối rữa và rụng.
4. Sâu Đục Thân Ngô
Sâu đục thân ngô ( Ostrinia furnacalis ) là một trong những loài sâu hại quan trọng trên ngô, gây hại quanh năm, đặc biệt là trong vụ hè thu.
Đặc điểm nhận biết:
- Trứng: Xếp thành ổ chồng lên nhau như vẩy cá, màu trắng sữa khi mới đẻ.
- Sâu non: Màu hồng khi mới nở, sau chuyển thành trắng sữa. Khi lớn, sâu có màu nâu vàng, có sọc nâu mờ trên lưng.
- Nhộng: Màu nâu nhạt, dài khoảng 15-19 mm.
- Trưởng thành (bướm): Con đực cánh trước màu vàng tươi đến vàng nhạt, con cái lớn hơn, cánh trước có màu vàng nhạt hơn.
Sâu đục thân ngô gây hại bằng cách ăn nõn lá non khi còn nhỏ, sau đó đục vào thân cây hoặc bắp ngô, làm cây suy yếu, dễ gãy và bắp bị lép.
5. Bọ Hà Hại Khoai Lang
Bọ hà ( Cylas formicarius ) là một loài gây hại nghiêm trọng trên khoai lang, đặc biệt là giai đoạn bảo quản.
Đặc điểm nhận biết:
- Trứng: Màu trắng sữa, bề mặt có nhiều lỗ nhỏ, đẻ trong các lỗ hổng trên củ hoặc thân cây.
- Sâu non (sùng): Màu trắng sữa, đục vào thân hoặc củ khoai lang, tạo thành các đường hầm ngoằn ngoèo.
- Nhộng: Màu trắng.
- Trưởng thành (bọ): Đầu đen, râu, ngực và chân màu cam hoặc đỏ nâu, phân bụng có màu xanh ánh kim.
Bọ hà gây hại bằng cách đẻ trứng và sâu non đục phá củ khoai lang, làm giảm chất lượng và giá trị thương phẩm.
Kết Luận
Việc nắm vững kiến thức về các nhóm sâu hại, đặc điểm nhận dạng và cách gây hại của chúng là cơ sở quan trọng để áp dụng các biện pháp phòng trừ sâu bệnh hiệu quả, bảo vệ cây trồng và đảm bảo năng suất.
