Năm 1930, Sao Diêm Vương được phát hiện và chính thức trở thành hành tinh thứ 9 trong hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, sau gần 80 năm, nó đã bị “giáng cấp” xuống thành hành tinh lùn. Điều gì đã dẫn đến sự thay đổi này?
Năm 1906, Percival Lowell, một người Mỹ giàu có và đam mê thiên văn học, đã xây dựng Đài thiên văn Lowell với hy vọng tìm kiếm một hành tinh mới trong hệ Mặt Trời. Mặc dù ông không sống đủ lâu để chứng kiến thành quả, nhưng công trình của ông đã mở đường cho khám phá vĩ đại sau này.
Năm 1929, Clyde Tombaugh, một chàng trai trẻ, gia nhập Đài thiên văn Lowell. Chỉ một năm sau, anh đã phát hiện ra một thiên thể bí ẩn nằm ngoài quỹ đạo của Sao Hải Vương. Thiên thể này sau đó được đặt tên là Sao Diêm Vương (Pluto), trở thành hành tinh thứ 9 trong hệ Mặt Trời.
Tuy nhiên, vấn đề về kích thước của Sao Diêm Vương nhanh chóng nảy sinh. Với khoảng cách rất xa, việc đo đường kính của nó là một thách thức lớn. Các ước tính ban đầu dao động từ 6.600 km (tương đương Sao Hỏa) đến 10.000 km (gần bằng Trái Đất).
Năm 1977, các nhà khoa học tính toán rằng đường kính của Sao Diêm Vương chỉ khoảng 2.700 km, thậm chí còn nhỏ hơn Mặt Trăng. Phát hiện mặt trăng Charon của Sao Diêm Vương năm 1978 càng củng cố thêm nghi ngờ khi các nhà khoa học tính toán khối lượng của Sao Diêm Vương chỉ bằng 0,2% Trái Đất. Câu hỏi đặt ra là: một hành tinh nhỏ bé như vậy có thực sự xứng đáng được gọi là một hành tinh?
Năm 2005, nhà thiên văn học Michael Brown phát hiện ra Eris, một thiên thể lớn hơn Sao Diêm Vương ở rìa hệ Mặt Trời. Sự kiện này đã đẩy mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm. Nếu Eris không phải là hành tinh, thì tại sao Sao Diêm Vương lại được coi là hành tinh khi nó còn nhỏ hơn Eris?
Tháng 8 năm 2006, Liên đoàn Thiên văn Quốc tế (IAU) đã đưa ra một định nghĩa mới về hành tinh. Theo đó, một thiên thể được coi là hành tinh phải đáp ứng ba điều kiện:
- Phải có quỹ đạo quanh Mặt trời.
- Phải có lực hấp dẫn đủ mạnh để tạo thành hình cầu (hoặc gần cầu).
- Phải “dọn sạch” các thiên thể khác trong khu vực quỹ đạo của nó.
Sao Diêm Vương đáp ứng hai điều kiện đầu tiên, nhưng không đáp ứng được điều kiện thứ ba. Nó nằm trong Vành đai Kuiper, một khu vực chứa đầy các thiên thể băng giá. Vì vậy, IAU đã “giáng cấp” Sao Diêm Vương xuống thành “hành tinh lùn”.
Tuy nhiên, sự việc không dừng lại ở đó. Năm 2010, các nhà thiên văn học tính toán lại và phát hiện ra rằng đường kính của Eris chỉ khoảng 2.326 km, trong khi đường kính của Sao Diêm Vương là khoảng 2.377 km. Sao Diêm Vương thực tế lớn hơn Eris! Dù vậy, quyết định của IAU vẫn không thay đổi.
Quyết định loại Sao Diêm Vương ra khỏi danh sách các hành tinh đã gây ra nhiều tranh cãi. Nhiều người yêu thiên văn cảm thấy tiếc nuối cho “hành tinh thứ 9” của hệ Mặt Trời. Tuy nhiên, IAU cho rằng định nghĩa mới là cần thiết để phân loại các thiên thể một cách chính xác hơn.
Dù có tên gọi là gì, Sao Diêm Vương vẫn là một thiên thể thú vị và đáng được nghiên cứu. Việc khám phá Sao Diêm Vương và các hành tinh lùn khác đã mở ra một chương mới trong hiểu biết của chúng ta về hệ Mặt Trời. Quan trọng hơn cả tên gọi, việc tìm hiểu thông tin và đặc điểm của các thiên thể này mới là điều quan trọng nhất.
