Rồng, biểu tượng của sự linh thiêng, sức mạnh và quyền lực, là hình tượng nghệ thuật tiêu biểu trong lịch sử Việt Nam. Hình tượng rồng không chỉ phản ánh thẩm mỹ mà còn là công cụ nhận diện phong cách nghệ thuật đặc trưng của từng thời kỳ. Bài viết này đi sâu vào hình tượng Rồng Thời Lê Trung Hưng và so sánh với các triều đại khác, làm nổi bật những biến đổi và đặc điểm độc đáo.
Hình Tượng Rồng Thời Lý
Rồng thời Lý được xem là hình mẫu chuẩn mực, thể hiện trình độ mỹ thuật cao.
Rồng Lý có thân dài, uốn khúc hình sin, phủ vảy. Đầu rồng có ngà, bờm và vòi uốn lượn. Sừng rồng thường có hình dáng như sừng hươu hoặc nhánh san hô, đôi khi tạc hình chữ ω. Móng chân dài, nhọn, có thể có 3, 4 hoặc 5 móng. Rồng thời Lý chịu ảnh hưởng từ nghệ thuật các nước Đông Á đương thời nhưng vẫn giữ được nét độc đáo riêng.
Rồng Thời Trần
Rồng thời Trần kế thừa phong cách rồng thời Lý nhưng phát triển đa dạng hơn. Không còn sự thống nhất, rồng Trần biến đổi với nhiều hình vẻ khác nhau, thể hiện sự tiếp biến văn hóa.
Thân rồng Trần mập mạp, khỏe khoắn hơn; vòi ngắn và mập hơn; sừng có kiểu dáng phong phú; bờm xuất hiện loại 2 dải ngắn vòng xuống gáy; vảy xuất hiện nhiều hơn; móng vuốt ngắn và to hơn; xuất hiện nhiều tư thế mới.
Rồng Thời Lê Sơ (Hậu Lê)
Rồng thời Lê sơ đánh dấu bước ngoặt trong tạo hình rồng Việt Nam, chịu ảnh hưởng từ rồng nhà Minh.
Rồng Lê sơ có mũi của loài thú ăn thịt thay cho vòi, đuôi cá. Mặt rồng dữ dằn hơn, lông mày và râu quai nón rậm. Thân hình to khỏe, kết hợp với mây lửa, thể hiện sức mạnh uy quyền. Rồng 5 móng chỉ dành cho hoàng đế.
Rồng Thời Lê Trung Hưng (Trịnh Nguyễn Phân Tranh)
Rồng thời Lê Trung Hưng có tạo hình đa dạng nhất trong các triều đại Việt Nam do thời kỳ này có nhiều biến động và kiến trúc đình, chùa nở rộ.
Đầu thế kỷ 18, vẫn tồn tại tạo hình rồng đuôi cá kế thừa từ rồng Lê sơ – Mạc. Song song đó, rồng được cách điệu cao, hoa văn cứng hơn, râu bờm, mây lửa duỗi thẳng sắc nhọn. Đầu rồng biến đổi, bờm chia thành từng dải đều nhau, lông mày, râu cằm, lông khuỷu chân loe ra, hai sợi râu mép uốn cong. Thời Cảnh Hưng xuất hiện rồng đuôi xoáy, thân mảnh hơn. Phong cách rồng cũng khác biệt giữa các vùng Sơn Tây, Sơn Nam, Kinh Bắc.
Rồng Thời Nguyễn
Rồng thời Nguyễn thường được biết đến với hình ảnh đuôi xoáy đặc trưng, tuy nhiên, hình dáng này đã xuất hiện từ thời Lê Trung Hưng.
Rồng Nguyễn có mũi to, mõm ngắn, râu bờm uốn lượn liền nhau, thân mảnh, đuôi xoáy. Nhà Nguyễn tiếp tục kế thừa và phát triển hình tượng rồng này, tạo ra nhiều biến thể mới.
Hình tượng rồng Việt Nam qua các triều đại là một di sản văn hóa vô giá. Mỗi thời kỳ lại mang đến những đặc trưng riêng, phản ánh sự phát triển của nghệ thuật và văn hóa dân tộc. Rồng thời Lê Trung Hưng, với sự đa dạng và phong phú, là minh chứng cho sức sáng tạo của người Việt trong bối cảnh lịch sử đầy biến động.
