Hiến pháp Việt Nam năm 2013, tại Khoản 2 Điều 21, khẳng định một trong những quyền cơ bản của con người: “Mọi người có quyền bí mật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác. Không ai được bóc mở, kiểm soát, thu giữ trái luật thư tín, điện thoại, điện tín và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư của người khác.” Đây là một sự bảo vệ pháp lý quan trọng, đảm bảo quyền riêng tư và tự do cá nhân trong giao tiếp.
Điều 38 của Bộ luật Dân sự năm 2015 tiếp tục cụ thể hóa quyền này, nhấn mạnh đến sự đồng ý của cá nhân hoặc gia đình trong việc thu thập, lưu giữ, sử dụng và công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư và bí mật gia đình. Đặc biệt, khoản 3 của điều luật khẳng định: “Thư tín, điện thoại, điện tín, cơ sở dữ liệu điện tử và các hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác của cá nhân được bảo đảm an toàn và bí mật.” Việc xâm phạm chỉ được phép trong trường hợp pháp luật quy định rõ ràng.
Luật Viễn thông năm 2009 cũng có những quy định chặt chẽ để bảo vệ quyền này. Điều 12 của Luật cấm các hành vi như: “Thu trộm, nghe trộm, xem trộm thông tin trên mạng viễn thông; trộm cắp, sử dụng trái phép tài nguyên viễn thông, mật khẩu, khóa mật mã và thông tin riêng của tổ chức, cá nhân khác.”
Vậy, những hành vi nào được coi là xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín?
-
Chiếm đoạt thư tín, điện báo, telex, fax hoặc văn bản khác: Hành vi này bao gồm việc ngăn chặn thư từ, điện tín đến được tay người nhận bằng nhiều thủ đoạn khác nhau. Mục đích của hành vi chiếm đoạt không nhất thiết là sử dụng thông tin, mà có thể chỉ đơn giản là ngăn cản việc giao tiếp.
-
Cố ý làm hư hỏng, thất lạc hoặc lấy cắp thông tin: Hành vi này bao gồm việc phá hủy, làm mất hoặc sao chép trái phép nội dung của thư tín, điện báo, telex, fax hoặc văn bản khác.
-
Nghe, ghi âm cuộc đàm thoại trái pháp luật: Việc ghi âm lén lút các cuộc trò chuyện mà không có sự đồng ý của người tham gia là hành vi xâm phạm nghiêm trọng quyền riêng tư.
-
Khám xét, thu giữ thư tín, điện tín trái pháp luật: Hành vi này liên quan đến việc lục soát và tịch thu thư tín, điện tín mà không có sự cho phép của pháp luật.
-
Các hành vi khác: Bao gồm mọi hình thức xâm phạm bí mật hoặc an toàn thư tín, điện thoại, điện tín, telex, fax hoặc hình thức trao đổi thông tin riêng tư khác trên các nền tảng như Facebook, Zalo, Viber,…
Cần lưu ý rằng, các hành vi này phải trái với quy định của pháp luật. Để xác định một hành vi có vi phạm hay không, cần đối chiếu với các quy định của các cơ quan chức năng chuyên ngành.
Hậu quả của các hành vi xâm phạm có thể gây ra những thiệt hại nghiêm trọng về vật chất và tinh thần cho người bị xâm phạm. Mặc dù Bộ luật Hình sự 2015 không căn cứ vào thiệt hại để truy cứu trách nhiệm hình sự, nhưng hậu quả vẫn là một yếu tố quan trọng trong việc xác định mức độ nghiêm trọng của hành vi phạm tội.
Thực tế cho thấy, tình trạng xâm phạm quyền được bảo đảm an toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín vẫn còn diễn ra khá phổ biến. Để bảo vệ quyền lợi của mình, mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức pháp luật và chủ động tố giác các hành vi xâm phạm khi phát hiện. Chỉ khi đó, quyền được bảo đảm an toàn và bí mật thư tín, điện thoại, điện tín mới thực sự được tôn trọng và bảo vệ trong xã hội.
