Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở là một trong những quyền cơ bản của công dân, được Hiến pháp Việt Nam bảo vệ. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ về quyền này, phạm vi áp dụng và các trường hợp ngoại lệ. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở, giúp bạn nắm vững các quy định pháp luật liên quan.
Điều 22 Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Mọi người có quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở. Không ai được tự ý vào chỗ ở của người khác nếu không được người đó đồng ý. Việc khám xét chỗ ở do luật định.” Điều này có nghĩa là, mọi công dân đều có quyền được sống và làm việc tại nơi ở của mình một cách yên bình, không bị xâm phạm trái phép.
Alt: Quyền bất khả xâm phạm chỗ ở: Biểu tượng ngôi nhà khóa kín, nhấn mạnh bảo vệ quyền riêng tư.
Để hiểu rõ hơn về “chỗ ở”, Khoản 1 Điều 2 Luật Cư trú 2020 định nghĩa: “Chỗ ở hợp pháp là nơi được sử dụng để sinh sống, thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của công dân, bao gồm nhà ở, tàu, thuyền, phương tiện khác có khả năng di chuyển hoặc chỗ ở khác theo quy định của pháp luật.” Như vậy, phạm vi “chỗ ở” được hiểu rất rộng, bao gồm cả nơi ở cố định và các phương tiện có khả năng di chuyển được sử dụng để sinh sống.
Quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở không chỉ đơn thuần là quyền được ở yên trong nhà của mình. Nó còn bao gồm quyền được giữ bí mật đời tư, bí mật gia đình tại nơi ở. Chính vì vậy, việc xâm phạm trái phép vào chỗ ở của người khác không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn xâm phạm nghiêm trọng đến quyền riêng tư và nhân phẩm của công dân.
Tuy nhiên, quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở không phải là tuyệt đối. Pháp luật quy định rõ những trường hợp ngoại lệ mà cơ quan nhà nước có thẩm quyền có thể tiến hành khám xét chỗ ở của công dân.
Alt: Khám xét nhà: Hình ảnh cảnh sát thi hành lệnh khám xét, thể hiện giới hạn của quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở khi có căn cứ pháp luật.
Điều 192 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định: “Việc khám xét chỗ ở chỉ được tiến hành khi có căn cứ để nhận định trong chỗ ở của một người có công cụ, phương tiện phạm tội, đồ vật, tài sản do phạm tội mà có hoặc đồ vật, tài liệu khác có liên quan đến vụ án.” Điều quan trọng cần lưu ý là, việc khám xét phải tuân thủ đúng trình tự, thủ tục do pháp luật quy định và phải có quyết định của cơ quan có thẩm quyền.
Vậy, khi quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở bị xâm phạm, công dân có thể làm gì? Pháp luật Việt Nam có những chế tài nghiêm khắc đối với hành vi vi phạm quyền này.
Về xử phạt hành chính, người vi phạm có thể bị xử phạt theo quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012, với các hình thức như cảnh cáo, phạt tiền, hoặc áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả.
Nghiêm trọng hơn, nếu hành vi xâm phạm gây thiệt hại về sức khỏe, tính mạng, tài sản, người bị thiệt hại có quyền yêu cầu bồi thường theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015.
Alt: Xét xử xâm phạm chỗ ở: Quang cảnh phiên tòa, minh họa cho việc xử lý hình sự hành vi xâm phạm quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở.
Đặc biệt, nếu hành vi xâm phạm chỗ ở cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 158 Bộ luật Hình sự 2015 về Tội xâm phạm chỗ ở của người khác. Mức phạt có thể từ cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến phạt tù, tùy thuộc vào tính chất và mức độ nghiêm trọng của hành vi.
Tóm lại, quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở là một quyền quan trọng, được pháp luật bảo vệ. Tuy nhiên, quyền này không phải là tuyệt đối và có thể bị hạn chế trong một số trường hợp nhất định theo quy định của pháp luật. Nắm vững các quy định pháp luật liên quan đến quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi chính đáng của bản thân mà còn góp phần xây dựng một xã hội trật tự, an toàn và văn minh.
