Để hiểu rõ quá trình sinh trưởng của thực vật, chúng ta cần phân biệt rõ quá trình này với sự phát triển của chúng. Sinh trưởng ở thực vật là sự tăng lên về kích thước và khối lượng, còn phát triển bao gồm cả sinh trưởng và sự phân hóa tế bào, hình thành các cơ quan khác nhau. Vậy, quá trình nào thực sự đóng vai trò then chốt trong sự sinh trưởng này?
Quá trình sinh trưởng của thực vật không chỉ đơn thuần là sự lớn lên về kích thước mà còn bao gồm sự tăng sinh tế bào và sự kéo dài tế bào. Các tế bào mới được tạo ra thông qua quá trình phân chia tế bào, chủ yếu là ở các mô phân sinh.
Sự phân chia tế bào diễn ra mạnh mẽ ở các mô phân sinh, đặc biệt là mô phân sinh đỉnh (ở chồi và rễ) giúp cây tăng trưởng chiều dài và mô phân sinh bên (tầng phát sinh) giúp cây tăng trưởng bề ngang.
Quá trình sinh trưởng của thực vật có thể được phân thành các giai đoạn chính sau:
- Phân chia tế bào: Quá trình này diễn ra ở các mô phân sinh, tạo ra các tế bào mới.
- Kéo dài tế bào: Các tế bào mới sau khi phân chia sẽ hấp thụ nước và chất dinh dưỡng, tăng kích thước để kéo dài ra.
- Phân hóa tế bào: Các tế bào sau khi kéo dài sẽ biệt hóa thành các loại tế bào khác nhau, thực hiện các chức năng khác nhau trong cơ thể thực vật.
Quá trình sinh trưởng sơ cấp là kiểu sinh trưởng theo chiều dài của thân và rễ, nhờ hoạt động của mô phân sinh đỉnh.
Quá trình sinh trưởng thứ cấp là kiểu sinh trưởng theo chiều ngang của thân và rễ, nhờ hoạt động của mô phân sinh bên (tầng phát sinh).
Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của thực vật bao gồm:
- Ánh sáng: Cần thiết cho quá trình quang hợp, cung cấp năng lượng cho sinh trưởng.
- Nước: Tham gia vào các quá trình sinh hóa, vận chuyển chất dinh dưỡng.
- Chất dinh dưỡng: Cung cấp các nguyên tố cần thiết cho cấu tạo tế bào và các hoạt động sống.
- Nhiệt độ: Ảnh hưởng đến tốc độ các phản ứng sinh hóa.
- Hormone thực vật: Điều hòa các quá trình sinh trưởng và phát triển.
Hiểu rõ về quá trình sinh trưởng của thực vật giúp chúng ta có thể tác động vào quá trình này, từ đó nâng cao năng suất cây trồng và bảo vệ thực vật hiệu quả hơn. Ví dụ, việc cung cấp đầy đủ ánh sáng, nước và chất dinh dưỡng sẽ giúp cây sinh trưởng nhanh và khỏe mạnh hơn.
