Câu hỏi: Tại sao qua các thế hệ tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn và giao phối gần ở động vật thì lại có thể dẫn đến hiện tượng thoái hóa giống? Hãy cho ví dụ minh họa.
Trả lời:
Hiện tượng thoái hóa giống xảy ra Qua Các Thế Hệ Tự Thụ Phấn Bắt Buộc ở Cây Giao Phấn Hoặc Giao Phối Gần ở động Vật Thì do sự tăng lên của các cặp gen đồng hợp lặn. Điều này có thể giải thích chi tiết như sau:
Ở các loài giao phối, quần thể thường duy trì một lượng đáng kể các gen lặn ở trạng thái dị hợp. Các gen lặn này thường không biểu hiện ra kiểu hình do được che lấp bởi gen trội tương ứng. Tuy nhiên, khi qua các thế hệ tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn hoặc giao phối gần ở động vật thì, tần số của các kiểu gen đồng hợp (cả đồng hợp trội và đồng hợp lặn) sẽ tăng lên, trong khi tần số của kiểu gen dị hợp giảm dần.
Giao phối cận huyết ở động vật có thể dẫn đến thoái hóa giống, làm giảm sức sống và khả năng sinh sản của thế hệ sau.
Khi các gen lặn có hại (quy định các đặc điểm không mong muốn hoặc gây bệnh) trở thành đồng hợp lặn, chúng sẽ biểu hiện ra kiểu hình. Do đó, qua các thế hệ tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn hoặc giao phối gần ở động vật thì, các đặc điểm xấu có xu hướng xuất hiện ngày càng nhiều, dẫn đến hiện tượng thoái hóa giống. Các biểu hiện của thoái hóa giống có thể bao gồm:
- Giảm sức sống và khả năng thích nghi
- Sinh trưởng chậm, còi cọc
- Năng suất giảm
- Khả năng sinh sản kém
- Tăng tính mẫn cảm với bệnh tật
- Dị tật bẩm sinh
Ví dụ:
- Ở các giống ngô (bắp) địa phương, nếu tự thụ phấn bắt buộc qua nhiều thế hệ, cây sẽ trở nên thấp bé, bắp nhỏ, năng suất thấp và dễ bị sâu bệnh.
- Ở gà, nếu giao phối cận huyết (giao phối giữa các cá thể có quan hệ huyết thống gần gũi) diễn ra liên tục, gà con sinh ra thường yếu ớt, chậm lớn, dễ mắc bệnh và tỷ lệ chết cao. Qua các thế hệ tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn hoặc giao phối gần ở động vật thì khả năng sinh sản của gà cũng giảm sút đáng kể.
Thoái hóa giống ở thực vật do tự thụ phấn bắt buộc lâu dài làm giảm sức sống và năng suất.
Như vậy, qua các thế hệ tự thụ phấn bắt buộc ở cây giao phấn hoặc giao phối gần ở động vật thì đã tạo điều kiện cho các gen lặn có hại biểu hiện, dẫn đến thoái hóa giống. Để tránh hiện tượng này, cần thực hiện lai khác dòng hoặc sử dụng các biện pháp chọn lọc để loại bỏ các gen lặn có hại.
