“Tôi đi học” của Thanh Tịnh là một tác phẩm văn học giàu giá trị, tái hiện lại những kỷ niệm trong sáng của buổi tựu trường đầu tiên. Để truyền tải những cảm xúc và ký ức này một cách chân thực và sâu sắc, tác giả đã sử dụng kết hợp nhiều phương thức biểu đạt khác nhau.
1. Tự sự:
Phương thức tự sự đóng vai trò chủ đạo trong việc kể lại câu chuyện về ngày đầu tiên “tôi” đi học. Tác giả đã khéo léo dẫn dắt người đọc qua từng giai đoạn, từ lúc chuẩn bị đến trường, trên đường đi, khi đứng giữa sân trường, cho đến khi ngồi trong lớp học.
Ví dụ: “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều, và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm mơn man của buổi tựu trường.”
2. Miêu tả:
Miêu tả được sử dụng để tái hiện lại khung cảnh thiên nhiên, không gian trường học và đặc biệt là diễn tả tâm trạng, cảm xúc của nhân vật “tôi”. Những chi tiết miêu tả tinh tế giúp người đọc hình dung rõ nét hơn về thế giới nội tâm của nhân vật.
Ví dụ: “Sân trường hôm nay thật là đông vui. Học trò đủ các hạng tuổi. Áo quần cũng đủ màu sắc. Vài người thì áo trắng quần đen, nom rất nghiêm nghị. Người thì áo màu cánh sẻ, quần lụa trắng, trông hiền lành dễ thương.”
3. Biểu cảm:
Phương thức biểu cảm được thể hiện qua những dòng văn thể hiện trực tiếp cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật “tôi”. Qua đó, người đọc có thể cảm nhận sâu sắc sự hồi hộp, lo lắng, bỡ ngỡ nhưng cũng đầy háo hức của một cậu bé trong ngày đầu tiên đến trường.
Ví dụ: “Tôi quên thế nào được cái cảm giác vừa ngỡ ngàng, vừa xa lạ, vừa gần gũi, vừa thân thương trong buổi sáng hôm nay.”
Sự kết hợp hài hòa giữa các phương thức biểu đạt:
Sự thành công của “Tôi đi học” nằm ở sự kết hợp nhuần nhuyễn và tinh tế giữa ba phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả và biểu cảm. Tự sự giúp kể lại câu chuyện, miêu tả giúp tái hiện khung cảnh và diễn tả tâm trạng nhân vật, còn biểu cảm giúp thể hiện trực tiếp những cảm xúc sâu kín. Tất cả hòa quyện vào nhau tạo nên một bức tranh sống động và đầy cảm xúc về ngày đầu tiên đi học.
Vai trò của ngôi kể thứ nhất:
Việc sử dụng ngôi kể thứ nhất (“tôi”) là một lựa chọn nghệ thuật đặc sắc của Thanh Tịnh. Ngôi kể này tạo ra sự gần gũi, chân thực và giúp người đọc dễ dàng đồng cảm với nhân vật. Người đọc như được sống lại những kỷ niệm của chính mình, cùng trải qua những cảm xúc bỡ ngỡ, hồi hộp và đáng nhớ trong ngày đầu tiên đến trường.
Kết luận:
“Tôi đi học” không chỉ là một câu chuyện về ngày đầu tiên đến trường, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật thể hiện tài năng sử dụng ngôn ngữ và kết hợp các phương thức biểu đạt của Thanh Tịnh. Sự hòa quyện giữa tự sự, miêu tả và biểu cảm, cùng với việc sử dụng ngôi kể thứ nhất, đã tạo nên một tác phẩm văn học giàu giá trị nhân văn và nghệ thuật, đi sâu vào lòng người đọc qua nhiều thế hệ. Văn bản này đã trở thành một phần ký ức đẹp đẽ về tuổi thơ, về những ngày đầu tiên cắp sách đến trường của biết bao thế hệ học sinh Việt Nam.