“Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của văn học Việt Nam hiện đại. Tác phẩm không chỉ lay động lòng người bởi câu chuyện cảm động về tình cha con sâu nặng trong chiến tranh mà còn bởi nghệ thuật kể chuyện đặc sắc, sử dụng linh hoạt các phương thức biểu đạt khác nhau. Vậy, những phương thức biểu đạt nào đã góp phần tạo nên thành công của “Chiếc lược ngà”?
Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” là một minh chứng rõ nét cho tài năng của Nguyễn Quang Sáng trong việc xây dựng cốt truyện hấp dẫn và miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế. Để hiểu sâu sắc hơn về tác phẩm, chúng ta cần phân tích kỹ lưỡng các phương thức biểu đạt được sử dụng.
1. Tự sự:
Phương thức tự sự đóng vai trò quan trọng trong việc tái hiện lại câu chuyện về cha con ông Sáu và bé Thu. Ngòi bút của Nguyễn Quang Sáng đã kể lại một cách chân thực và sinh động những sự kiện chính trong tác phẩm.
- Hồi ức của bác Ba về những ngày ông Sáu còn ở chiến khu, mong ngóng ngày được về thăm con.
- Cuộc gặp gỡ đầy éo le giữa ông Sáu và bé Thu trong ba ngày phép ngắn ngủi.
- Hành trình ông Sáu làm chiếc lược ngà để tặng con, gửi gắm tình yêu thương vô bờ bến.
- Sự hi sinh anh dũng của ông Sáu và di nguyện cuối cùng về chiếc lược ngà.
Thông qua lời kể, người đọc được dẫn dắt vào thế giới nội tâm của các nhân vật, cảm nhận được những cung bậc cảm xúc khác nhau. Tự sự giúp tái hiện lại bối cảnh chiến tranh khốc liệt và những mất mát, hi sinh mà người dân Việt Nam phải gánh chịu.
2. Miêu tả:
Miêu tả là một phương thức biểu đạt không thể thiếu trong “Chiếc lược ngà”. Nguyễn Quang Sáng đã sử dụng ngôn ngữ miêu tả một cách tinh tế để khắc họa chân dung nhân vật, tái hiện khung cảnh và diễn biến tâm lý.
Ông Sáu hiện lên với vẻ ngoài rắn rỏi, phong trần của một người lính, nhưng ánh mắt luôn ánh lên niềm khao khát tình cảm gia đình. Tác giả tập trung miêu tả vết thẹo dài trên má ông, vừa là dấu tích của chiến tranh, vừa là nguyên nhân khiến bé Thu không nhận ra cha.
- Miêu tả ngoại hình của bé Thu: Tác giả khắc họa hình ảnh một cô bé cứng cỏi, mạnh mẽ nhưng ẩn sâu bên trong là một trái tim khao khát tình thương của cha.
- Miêu tả khung cảnh làng quê Nam Bộ: Những dòng sông, cánh đồng, con người Nam Bộ hiện lên bình dị, thân thương nhưng cũng đầy đau thương mất mát.
- Miêu tả chiếc lược ngà: Chiếc lược ngà không chỉ là một vật dụng thông thường mà còn là biểu tượng của tình phụ tử thiêng liêng, là kết tinh của tình yêu thương, nỗi nhớ mong và sự ân hận của ông Sáu.
3. Biểu cảm:
Phương thức biểu cảm giúp Nguyễn Quang Sáng thể hiện trực tiếp cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật và bày tỏ thái độ, tình cảm của tác giả đối với câu chuyện.
- Thông qua lời thoại của các nhân vật, người đọc cảm nhận được niềm vui, nỗi buồn, sự hối hận, tình yêu thương và lòng căm thù chiến tranh.
- Tác giả sử dụng những từ ngữ giàu cảm xúc để diễn tả tâm trạng của ông Sáu khi xa con, khi gặp con và khi hi sinh.
- Ngòi bút của Nguyễn Quang Sáng thể hiện sự trân trọng đối với tình cảm gia đình, sự cảm thông sâu sắc đối với những mất mát, hi sinh của người dân Việt Nam trong chiến tranh.
Ánh mắt bướng bỉnh, hành động quyết liệt của bé Thu khi không nhận cha cho thấy sự tổn thương sâu sắc trong tâm hồn em. Nhưng cũng chính ánh mắt ấy, hành động ấy lại bộc lộ tình yêu thương cha vô bờ bến khi em nhận ra người đàn ông trước mặt chính là ba mình.
Kết luận:
Sự kết hợp hài hòa giữa ba phương thức biểu đạt tự sự, miêu tả và biểu cảm đã tạo nên sức hấp dẫn và lay động của truyện ngắn “Chiếc lược ngà”. Nguyễn Quang Sáng đã thành công trong việc tái hiện lại một giai đoạn lịch sử đầy đau thương nhưng cũng đầy ắp tình người. Tác phẩm là một lời ca ngợi tình phụ tử thiêng liêng, là một lời tố cáo chiến tranh phi nghĩa và là một bài học sâu sắc về lòng yêu nước, thương dân. Việc phân tích kỹ lưỡng các phương thức biểu đạt giúp chúng ta hiểu rõ hơn giá trị nội dung và nghệ thuật của “Chiếc lược ngà”, từ đó thêm trân trọng những giá trị nhân văn mà tác phẩm mang lại.
