Bài thơ “Quê Hương” của Tế Hanh là một tác phẩm tiêu biểu trong chương trình Ngữ văn lớp 7, khắc họa đậm nét tình yêu quê hương tha thiết. Để hiểu sâu sắc bài thơ, việc xác định và phân tích phương thức biểu đạt chính là vô cùng quan trọng.
Nội dung chính của bài thơ xoay quanh những kỷ niệm thời niên thiếu của tác giả gắn liền với làng chài ven biển. Tình yêu thiên nhiên tươi đẹp, hùng vĩ và sự trân trọng đối với những người lao động cần cù được thể hiện rõ nét.
Phương thức biểu đạt chính:
Phương thức biểu đạt chính của bài thơ “Quê Hương” là biểu cảm.
Bài thơ tập trung diễn tả trực tiếp cảm xúc, tình cảm của tác giả về quê hương. Tình yêu, nỗi nhớ, niềm tự hào về quê hương được thể hiện một cách chân thành và sâu sắc qua từng câu chữ.
Phân tích bố cục và sự kết hợp các phương thức biểu đạt khác:
– Hai câu đầu: Giới thiệu chung về làng quê một cách giản dị, mộc mạc.
– Sáu câu tiếp: Miêu tả cảnh dân chài bơi thuyền ra khơi đánh cá, tràn đầy khí thế.
– Tám câu tiếp: Khắc họa cảnh thuyền cá trở về bến, tấp nập và vui tươi.
– Bốn câu cuối: Thể hiện nỗi nhớ da diết, thường trực trong lòng tác giả về quê hương.
Trong khi biểu cảm là phương thức chính, bài thơ còn sử dụng kết hợp các phương thức khác như:
- Miêu tả: Tái hiện lại khung cảnh làng quê, con người và hoạt động lao động. Những hình ảnh như “nước xanh”, “con cá bạc”, “cánh buồm vôi” góp phần gợi cảm xúc và làm nổi bật tình yêu quê hương.
- Tự sự: Kể lại những kỷ niệm, những hình ảnh quen thuộc gắn liền với tuổi thơ.
Hình ảnh làng chài ven biển Việt Nam, nơi cuộc sống gắn liền với biển cả và nghề đánh bắt cá, gợi nhớ những kỷ niệm tuổi thơ trong bài thơ “Quê Hương”.
Giá trị nội dung và nghệ thuật:
-
Giá trị nội dung: Bài thơ vẽ nên một bức tranh sinh động, tươi sáng về làng quê miền biển, làm nổi bật hình ảnh khỏe khoắn, tràn đầy sức sống của người dân chài và cảnh sinh hoạt lao động. Qua đó, thể hiện tình cảm quê hương trong sáng, tha thiết của nhà thơ.
-
Giá trị nghệ thuật:
- Giọng thơ mộc mạc, giản dị, ngôn ngữ giàu giá trị biểu cảm.
- Sử dụng hình ảnh so sánh, nhân hóa độc đáo, giàu sức gợi.
- Phép ẩn dụ, đảo ngữ được sử dụng một cách sáng tạo.
- Sử dụng hàng loạt động từ mạnh, tính từ, phép liệt kê để tăng tính biểu cảm.
- Sử dụng phương pháp biểu đạt tự sự đan xen miêu tả và biểu cảm một cách hài hòa.
Tìm hiểu chi tiết các phần của bài thơ:
(1) Giới thiệu về làng quê:
Hai câu đầu giới thiệu về quê hương một cách hồn nhiên và giản dị:
- Quê hương của tác giả nằm ở cửa sông gần biển, nơi người dân sống bằng nghề chài lưới.
- Lời giới thiệu bình dị, chân thật, phản ánh bản chất của người dân làng chài.
=> Tình cảm trong trẻo, thiết tha, đằm thắm được thể hiện qua lời thơ bình dị.
(2) Cảnh dân chài bơi thuyền ra khơi:
- Không gian: Buổi sớm, gió nhẹ, trời trong.
=> Thiên nhiên tươi đẹp, lý tưởng cho nghề chài lưới.
- Chiếc thuyền: “Hăng như tuấn mã”
=> Ca ngợi vẻ đẹp dũng mãnh của con thuyền khi ra khơi.
- Cánh buồm: “Giương như mảnh hồn làng”
=> Con thuyền mang linh hồn, sự sống của làng chài.
Hình ảnh người dân chài mang vẻ đẹp và sức sống nồng nhiệt của biển cả, vẻ đẹp lãng mạn.
(3) Cảnh đón thuyền về bến:
- Cả dân làng cùng tham gia.
- Âm thanh ồn ào, náo nhiệt.
- Trạng thái tấp nập, khẩn trương.
=> Không khí vui vẻ, rộn ràng.
- “Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe.”
=> Lời cảm tạ trời đất thể hiện sự biết ơn của người dân chài.
Hình ảnh dân chài vừa chân thực vừa lãng mạn, họ mang vẻ đẹp và sự sống nồng nhiệt của biển cả.
Hình ảnh thuyền bè tấp nập trở về bến sau một ngày đánh cá, thể hiện cuộc sống lao động sôi động và sự gắn bó của người dân với biển cả, làm nổi bật tình yêu quê hương trong bài thơ.
(4) Nỗi nhớ quê hương:
- Tình yêu quê hương luôn thường trực trong lòng nhà thơ: “lòng tôi luôn tưởng nhớ”.
- Nhà thơ nhớ rất cụ thể: “Màu nước xanh, con cá bạc, chiếc buồm vôi”, nhớ con thuyền rẽ sóng ra khơi và đặc biệt nhớ “cái mùi nồng mặn quá”. Cái mùi đặc trưng của vùng biển.
Tóm lại, phương thức biểu đạt chính của bài thơ “Quê Hương” là biểu cảm, được thể hiện thông qua việc diễn tả trực tiếp cảm xúc, tình cảm của tác giả về quê hương. Sự kết hợp hài hòa với các phương thức miêu tả và tự sự đã góp phần làm nên thành công của tác phẩm, chạm đến trái tim của người đọc và khơi gợi tình yêu quê hương sâu sắc.
