Trong văn hóa Việt Nam, hôn nhân là một sự kiện trọng đại, được gọi bằng nhiều tên khác nhau như “giá thú” hay “đám cưới”. Từ xưa, người Việt đã xem “tậu trâu, cưới vợ, làm nhà” là ba việc lớn của đời người, thể hiện tầm quan trọng của việc dựng vợ gả chồng. Việc chọn năm cưới thường dựa vào tuổi của cô gái, tránh các năm Kim Lâu (1, 3, 6, 8).
Ngày nay, Phong Tục Cưới Hỏi Của Người Kinh đã có nhiều thay đổi so với trước đây, nhưng vẫn giữ được những nét đẹp văn hóa truyền thống.
Trước đây, hôn lễ của người Kinh ở miền Bắc thường trải qua sáu lễ chính: Lễ nạp thái (kén chọn), Lễ vấn danh, Lễ nạp cát, Lễ thỉnh kỳ, Lễ nạp tệ, Lễ thân nghinh (rước dâu). Tuy nhiên, hiện nay, các nghi lễ này đã được giản lược, chủ yếu gồm ba lễ chính: lễ dạm ngõ, lễ ăn hỏi và lễ cưới.
Lễ dạm ngõ, hay còn gọi là chạm ngõ, là buổi gặp gỡ đầu tiên giữa hai gia đình. Mục đích của lễ này là để nhà trai chính thức đặt vấn đề về mối quan hệ của đôi nam nữ, tạo điều kiện cho họ tìm hiểu nhau kỹ hơn trước khi quyết định tiến tới hôn nhân.
Lễ vật trong lễ dạm ngõ thường đơn giản, chủ yếu là trầu cau. Ngày nay, tùy theo điều kiện của từng gia đình, có thể có thêm giỏ hoa quả, rượu, chè, bánh kẹo… Thời gian từ lễ dạm ngõ đến lễ ăn hỏi không cố định, có thể là vài tháng hoặc cả năm. Lễ dạm ngõ giúp hai gia đình hiểu rõ hơn về gia cảnh và gia phong của nhau, từ đó đưa ra quyết định cuối cùng về việc tiến hành hôn lễ.
Sau lễ dạm ngõ là lễ ăn hỏi, một trong những nghi lễ quan trọng trong phong tục cưới hỏi của người Kinh.
Sính lễ trong lễ ăn hỏi được chuẩn bị theo yêu cầu của nhà gái, thường bao gồm trầu cau, rượu, chè, hạt sen, bánh… và số lượng tùy thuộc vào từng địa phương. Đoàn nhà trai, gồm bố mẹ và đại diện họ hàng, sẽ mang sính lễ đến nhà gái. Lễ vật được đặt trong các quả do các chàng trai chưa vợ bưng, và được các cô gái chưa chồng đón khi đến nhà gái.
Trong lễ ăn hỏi, hai gia đình sẽ bàn bạc về ngày giờ rước dâu và các công việc cần chuẩn bị cho đám cưới. Lễ vật được thắp hương tại bàn thờ nhà gái. Sau đó, một phần lễ vật được nhà gái “lại quả” cho nhà trai. Phần còn lại được chia nhỏ, kèm theo thiếp báo hỉ, để mời họ hàng, bạn bè của nhà gái đến dự đám cưới. Nhà trai cũng báo hỉ, nhưng không cần lễ vật.
Lễ cưới là nghi lễ quan trọng nhất trong phong tục cưới hỏi của người Kinh, đánh dấu sự chính thức kết hợp của đôi uyên ương.
Lễ cưới bao gồm lễ xin dâu và lễ rước dâu. Trước giờ đón dâu, nhà trai sẽ cử người mang trầu, rượu đến xin dâu và báo trước cho nhà gái. Dẫn đầu đoàn rước dâu thường là người lớn tuổi, có uy tín trong gia đình nhà trai. Khi đến nhà gái, cô dâu và chú rể sẽ thắp hương trước bàn thờ tổ tiên. Sau đó, hai người cùng bưng trầu ra mời họ hàng.
Khi về đến nhà chồng, cô dâu chú rể cũng thắp hương tại bàn thờ gia tiên. Một nghi lễ quan trọng khác là nghi lễ trải giường chiếu trong phòng tân hôn. Người trải giường thường là người làm mối, mẹ chồng, hoặc người lớn tuổi, có con cháu đề huề, với mong muốn đôi vợ chồng mới hạnh phúc, đông con nhiều cháu.
Phong tục cưới hỏi của người Kinh ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng tương tự như ở miền Bắc, nhưng có phần rườm rà và kéo dài hơn. Đoàn rước dâu thường có trưởng tộc dẫn đầu, sau đó đến ông mai, chú rể, phù rể, người bưng đồ lễ, ông bà, bố mẹ và họ hàng. Khi đi, mọi người cũng đi theo trình tự. Đoàn đi xin dâu luôn phải là số chẵn, tượng trưng cho sự có đôi có lứa. Theo quan niệm của người dân nơi đây, trong suốt quá trình đón dâu, chú rể phải nắm tay cô dâu, không được rời ra, để tránh những điều không may mắn.
Lễ lại mặt (hay còn gọi là lễ phản bái ở miền Nam) thường diễn ra sau 3 ngày sau đám cưới. Lễ vật bắt buộc mang sang nhà gái là một đôi vịt, tượng trưng cho đôi chim nhạn không lìa xa nhau.
Ngày nay, phong tục cưới hỏi của người Kinh đã có nhiều thay đổi để phù hợp với cuộc sống hiện đại. Tuy nhiên, những giá trị văn hóa truyền thống vẫn được giữ gìn và trân trọng, tạo nên nét đẹp riêng của đám cưới Việt Nam. Tùy theo điều kiện kinh tế và phong tục tập quán của từng địa phương mà đám cưới được tổ chức theo những cách khác nhau. Dù vậy, đám cưới vẫn luôn là một sự kiện trọng đại, đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời mỗi người.
