Nạn đói năm 1945 là một thảm họa khủng khiếp cướp đi sinh mạng của hàng triệu người dân Việt Nam. Trong bối cảnh đó, chủ trương “phá kho thóc giải quyết nạn đói” của Đảng Cộng sản Đông Dương và Mặt trận Việt Minh đã trở thành ngọn lửa thổi bùng phong trào cách mạng, góp phần quan trọng vào thắng lợi của cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám.
Trước tình cảnh người dân chết đói hàng loạt, Mặt trận Việt Minh đã ra lời kêu gọi mạnh mẽ, thúc đẩy người dân hành động để tự cứu lấy mình:
“Muốn khỏi đói, muốn khỏi chết, muốn cứu hàng triệu người đang vất vưởng đau thương… Phải phá những kho thóc gạo của giặc…”.
Lời kêu gọi này đã nhanh chóng lan rộng và nhận được sự hưởng ứng nhiệt liệt từ quần chúng nhân dân.
Báo Cờ giải phóng cũng góp phần quan trọng vào việc tuyên truyền và vận động quần chúng: “Không nộp thóc cho Nhật, không bán thóc cho các nhà thầu của Nhật… phá các kho thóc của Nhật chia cho dân nghèo…”.
Chủ trương phá kho thóc diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trần Trọng Kim tỏ ra bất lực trong việc giải quyết nạn đói, càng khẳng định tính đúng đắn và cấp thiết của chủ trương này.
Chủ trương “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” đã chạm đến khát vọng sống còn của người dân, trở thành động lực mạnh mẽ lôi cuốn hàng triệu người tham gia phong trào. Từ đó, phong trào tiền khởi nghĩa diễn ra ngày càng sôi nổi.
Hàng loạt kho thóc lớn nhỏ ở khắp các địa phương bị phá, thóc gạo được chia cho người nghèo. Lực lượng vũ trang của Việt Minh cũng phối hợp với nhân dân phá kho thóc, kho muối, vừa giải quyết nhu cầu cấp bách, vừa tích trữ cho kháng chiến.
Tại Hà Nội, phong trào diễn ra quyết liệt cả trong và ngoài thành phố. Nhân dân tự động chiếm lại gạo trên các xe bò của Nhật, tự vệ cứu quốc chặn xe chở thóc chia cho dân. Sự kiện phá kho thóc ở làng Mọc Quan Nhân (Từ Liêm) gây tiếng vang lớn, tác động mạnh đến chính quyền Nhật.
Ở Bắc Giang, Việt Minh lãnh đạo phá kho thóc đồn điền Vast, giải quyết nạn đói cho người dân. Tiếp đó, hàng loạt kho thóc của Nhật, Pháp và địa chủ phản động bị phá ở nhiều địa điểm khác nhau.
Tại Bắc Ninh, Chi bộ Đảng tại Trung Mầu lãnh đạo quần chúng khởi nghĩa, tịch thu thóc chia cho nông dân và thành lập chính quyền cách mạng xã. Nhân dân làng Lương Khánh Thiện kéo nhau đi phá kho thóc trong khí thế vừa đi vừa ca hát, diễn thuyết.
Phong trào lan rộng đến Vĩnh Yên, Ninh Bình, Thái Bình, Kiến An, Hải Dương, Hưng Yên, Thanh Hóa, Nghệ An… ở đâu có nạn đói, ở đó có phong trào phá kho thóc.
Phong trào “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” không chỉ là hành động tự cứu đói mà còn là cuộc đấu tranh chính trị sâu sắc. Uy tín của Mặt trận Việt Minh tăng lên mạnh mẽ, số người tham gia ngày càng đông. Những cuộc đấu tranh này đã tập hợp và rèn luyện quần chúng, đưa họ từ đấu tranh chính trị lên đấu tranh vũ trang, tạo thành “Đội quân chính trị quần chúng” mạnh mẽ, làm nòng cốt cho cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.
Từ phong trào phá kho thóc, nhân dân Việt Nam đã vùng lên phá tan xiềng xích đế quốc, phong kiến, giành chính quyền về tay nhân dân, mở ra một kỷ nguyên mới cho dân tộc.
