Phong trào Đồng Khởi 1959-1960 là một sự kiện lịch sử trọng đại, đánh dấu bước chuyển mình mạnh mẽ của cách mạng miền Nam Việt Nam. Để hiểu rõ tầm vóc và ý nghĩa của phong trào này, cần xem xét bối cảnh lịch sử, diễn biến, kết quả và những tác động sâu sắc mà nó mang lại.
1. Bối Cảnh Lịch Sử Dẫn Đến Phong Trào Đồng Khởi
Trong giai đoạn 1957-1959, chính quyền Ngô Đình Diệm, được sự hậu thuẫn của Mỹ, đã thi hành chính sách “tố cộng, diệt cộng” vô cùng tàn bạo. Các chiến dịch khủng bố, đàn áp được tăng cường, với mục tiêu tiêu diệt tận gốc lực lượng cách mạng và những người dân vô tội bị nghi ngờ liên quan đến cộng sản. Đặc biệt, đạo luật 10/59, cho phép lê máy chém khắp miền Nam, đã gây nên làn sóng phẫn nộ trong quần chúng nhân dân.
Trước tình hình đó, Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ 15 (tháng 1 năm 1959) đã xác định rõ: con đường duy nhất để giải phóng miền Nam là sử dụng bạo lực cách mạng, đánh đổ chính quyền Mỹ – Diệm. Phương hướng cơ bản được đưa ra là khởi nghĩa giành chính quyền về tay nhân dân, kết hợp đấu tranh chính trị với đấu tranh vũ trang, trong đó đấu tranh chính trị đóng vai trò chủ yếu. Quyết định này đã tạo ra một luồng gió mới, thổi bùng lên ngọn lửa đấu tranh trong lòng dân tộc.
2. Diễn Biến Của Phong Trào Đồng Khởi
Ban đầu, phong trào Đồng Khởi nổ ra ở một số địa phương như Vĩnh Thạnh, Bác Ái (2/1959), Trà Bồng (8/1959)… Tuy nhiên, sự kiện mang tính bước ngoặt, tạo tiền đề cho sự lan rộng của phong trào là cuộc Đồng Khởi ở Bến Tre.
Ngày 17/1/1960, cuộc Đồng Khởi bùng nổ đồng loạt tại 3 xã Định Thủy, Phước Hiệp, Bình Khánh (huyện Mỏ Cày, tỉnh Bến Tre), sau đó nhanh chóng lan rộng ra toàn huyện và toàn tỉnh. Quần chúng nhân dân đã vùng lên giải tán chính quyền địch, thành lập Ủy ban nhân dân tự quản, xây dựng lực lượng vũ trang, tịch thu ruộng đất của địa chủ, cường hào chia cho dân cày nghèo.
Từ Bến Tre, phong trào Đồng Khởi lan rộng ra khắp các tỉnh Nam Bộ, Tây Nguyên và một số địa phương ở Trung Trung Bộ, tạo thành một cao trào cách mạng chưa từng có.
3. Kết Quả Và Ý Nghĩa Lịch Sử To Lớn
Đến cuối năm 1960, ta đã làm chủ được nhiều vùng nông thôn rộng lớn ở Nam Bộ, Tây Nguyên và một phần Trung Trung Bộ. Chính quyền địch ở nhiều địa phương bị tê liệt hoặc tan rã.
Phong trào Đồng Khởi 1959-1960 có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn:
- Giáng một đòn nặng nề vào chính sách thực dân mới của Mỹ: Phong trào làm lung lay tận gốc chính quyền tay sai Ngô Đình Diệm, đẩy chế độ này vào khủng hoảng trầm trọng.
- Đánh dấu bước phát triển nhảy vọt của cách mạng miền Nam: Từ thế giữ gìn lực lượng, cách mạng miền Nam chuyển sang thế tiến công mạnh mẽ.
- Tạo tiền đề cho sự ra đời của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam (20/12/1960): Mặt trận là biểu tượng của khối đại đoàn kết toàn dân, tập hợp mọi lực lượng yêu nước chống Mỹ – Diệm, xây dựng chính quyền cách mạng.
Phong trào Đồng Khởi 1959-1960 là một mốc son chói lọi trong lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam. Nó không chỉ thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường của người dân miền Nam mà còn là minh chứng cho đường lối đúng đắn của Đảng Lao động Việt Nam, góp phần quan trọng vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
