I. Định Nghĩa Phép Điệp Cấu Trúc
Phép điệp cấu trúc, còn được biết đến với các tên gọi như lặp cú pháp hay điệp cú pháp, là một biện pháp tu từ được sử dụng trong cả văn nói và văn viết. Bản chất của phép điệp cấu trúc là sự lặp lại cấu trúc ngữ pháp của một cụm từ hoặc một câu, nhằm mục đích nhấn mạnh nội dung mà người nói hoặc người viết muốn truyền đạt, đồng thời tạo ra nhịp điệu và sự liên kết giữa các câu văn, câu thơ trong một đoạn văn hoặc một bài thơ.
Ví dụ điển hình về phép lặp cấu trúc:
- “Nước Việt Nam là một. Dân tộc Việt Nam là một. Sông có thể cạn, núi có thể mòn, song chân lí ấy không bao giờ thay đổi.” (Hồ Chí Minh)
II. Cách Nhận Biết Phép Điệp Cấu Trúc
Để nhận biết phép điệp cấu trúc, cần chú ý đến đặc điểm sau:
- Vị trí: Phép lặp thường xuất hiện ở câu sau, lặp lại những từ ngữ hoặc cấu trúc đã có ở câu trước đó. Mục đích là để tạo sự liên kết chặt chẽ giữa các câu trong văn bản.
Ví dụ về quảng cáo ứng dụng học tập Vietjack
Ví dụ minh họa:
“Con người Việt Nam có thể không có vóc dáng to lớn như người Mỹ. Con người Việt Nam có thể không có nước da trắng như người Châu Âu. Những con người Việt Nam tuy nhỏ bé nhưng lại thông minh, nhanh nhẹn.”
Trong đoạn văn trên, cấu trúc “Con người Việt Nam…” được lặp lại nhiều lần. Việc lặp lại cấu trúc này giúp làm nổi bật hình ảnh con người Việt Nam, đồng thời nhấn mạnh những phẩm chất đáng quý của họ.
III. Tác Dụng Của Phép Điệp Cấu Trúc
Phép điệp cấu trúc mang lại những hiệu quả nghệ thuật đáng kể:
- Tạo ấn tượng về nhịp điệu: Phép lặp cấu trúc giúp tạo ra một nhịp điệu đặc biệt cho đoạn thơ, đoạn văn, làm cho câu văn trở nên du dương, dễ nhớ và dễ đi vào lòng người.
- Nhấn mạnh nội dung: Bằng cách lặp lại cấu trúc, tác giả có thể làm nổi bật những ý tưởng, cảm xúc hoặc hình ảnh quan trọng mà họ muốn truyền tải đến người đọc.
Ví dụ:
“Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất;
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi.”
(Xuân Diệu – Vội vàng)
IV. Phân Biệt Điệp Ngữ và Phép Lặp Cấu Trúc
Để tránh nhầm lẫn giữa điệp ngữ và phép lặp cấu trúc, cần phân biệt rõ những điểm sau:
| Đặc điểm | Điệp ngữ (Điệp từ) | Phép lặp cấu trúc |
|---|---|---|
| Điểm chung | Đều làm tăng giá trị biểu cảm, nhấn mạnh, khẳng định một nội dung nào đó. | Đều làm tăng giá trị biểu cảm, nhấn mạnh, khẳng định một nội dung nào đó. |
| Điểm khác biệt | Lặp lại một từ hoặc cụm từ đơn lẻ. | Lặp lại một kết cấu ngữ pháp hoàn chỉnh (vế câu, câu, đoạn). |
So sánh chi tiết sự khác nhau giữa điệp ngữ và phép lặp cấu trúc trong văn học
Ví dụ:
- Điệp ngữ: Chuyện kể từ nỗi nhớ sâu xa / Thương em, thương em, thương em biết mấy. (Phạm Tiến Duật)
- Phép lặp cấu trúc: Cô đi đi. Cô lại lại. Cô uốn éo. Cô thướt tha. Rồi cô đứng yên. Cô ngắm. Cô bắn. Cô bình phẩm. Cô khoái lắm! (Nguyễn Công Hoan)
V. Bài Tập Vận Dụng
Bài 1: Phân tích phép điệp cấu trúc trong bài thơ sau:
Sớm
Hái bông hoa hồng
Chiều
Gai cào mộng mị.
Sẹo
Lên xanh biếc thế
Gai
Trong hồn đơm hoa.
(Mai Văn Phấn, Gai)
Gợi ý:
Bài thơ sử dụng hai phép lặp cấu trúc:
- Sớm / Hái bông hoa hồng và Chiều / Gai cào mộng mị.
- Sẹo / Lên xanh biếc thế và Gai / Trong hồn đơm hoa.
Tác dụng: Nhấn mạnh sự đối lập giữa vẻ đẹp và nỗi đau, giữa thành quả và những mất mát.
Bài 2: Xác định và phân tích phép lặp cấu trúc (nếu có) trong các đoạn văn sau:
a. “Bây giờ thì khác hẳn, Hồng bị mắng luôn luôn. Động một tí gì u cũng mắng. Nói một mình, mắng! Vấp ngã, mắng! Đi chậm, mắng! Bữa ăn, không có thức ăn, ngả ngốn không ăn được: mắng!… (Nam Cao)
b. “Anh em đừng nghĩ Tết tôi nghèo, / Tiền bạc trong kho chửa lĩnh tiêu. / Rượu cúc nhắn đem, hàng biếng quẩy, / Trà sen mượn hỏi, giá còn kiêu. / Bánh chưng sắp gói, e nằm chảy, / Giò lụa toan làm, sợ nắng thiu. / Thôi thế thì thôi, đành Tết khác, / Anh em đừng nghĩ Tết tôi nghèo!” (Trần Tế Xương)
Gợi ý:
a. Phép lặp cấu trúc: “Nói một mình, mắng! Vấp ngã, mắng! Đi chậm, mắng! …“, nhấn mạnh hành động la mắng vô lý.
b. Lặp cấu trúc có sự đối lập về từ ngữ, tạo phép đối, nhấn mạnh lý do thiếu thốn ngày Tết.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về phép điệp cấu trúc và có thể áp dụng nó một cách hiệu quả trong quá trình học tập và sáng tạo văn chương.
