Phát triển bền vững là một khái niệm quan trọng, đề cập đến sự phát triển toàn diện của xã hội hiện tại mà không gây tổn hại đến khả năng đáp ứng nhu cầu của các thế hệ tương lai. Để đạt được điều này, phát triển bền vững đòi hỏi sự kết hợp chặt chẽ và hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, giải quyết các vấn đề xã hội và bảo vệ môi trường.
Phát triển bền vững: Cân bằng giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và bảo vệ môi trường để đảm bảo tương lai thịnh vượng cho mọi thế hệ.
Phát triển bền vững bao gồm bốn nội dung chính:
- Tăng trưởng kinh tế
- Đảm bảo công bằng xã hội
- Bảo vệ môi trường
- Tôn trọng các quyền con người
Đây là mục tiêu chung của nhiều quốc gia trên thế giới, mỗi quốc gia sẽ xây dựng chiến lược phát triển bền vững riêng dựa trên đặc thù kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội và địa lý của mình.
Tại sao phát triển bền vững lại quan trọng?
Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới phát triển mạnh mẽ, loài người đang phải đối mặt với nhiều thách thức lớn như biến đổi khí hậu, bất ổn chính trị, bất bình đẳng giới và đói nghèo. Phát triển bền vững chính là chìa khóa để giải quyết những vấn đề này, đảm bảo một tương lai tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người.
Bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên là yếu tố then chốt của phát triển bền vững, đảm bảo nguồn sống cho các thế hệ tương lai.
Đảm bảo sự bền vững về kinh tế
Phát triển bền vững giúp nền kinh tế tăng trưởng nhanh chóng nhưng vẫn ổn định và an toàn. Sự tăng trưởng này phải “khỏe mạnh”, nâng cao chất lượng đời sống người dân và tránh được suy thoái kinh tế trong tương lai, đặc biệt là gánh nặng nợ nần cho thế hệ sau.
Đảm bảo sự bền vững về xã hội
Phát triển bền vững còn đảm bảo tính công bằng xã hội và phát triển con người, thể hiện qua chỉ số phát triển con người (HDI). Điều này bao gồm việc đảm bảo sức khỏe, dinh dưỡng, xóa đói giảm nghèo, giáo dục, công bằng xã hội và tạo cơ hội bình đẳng cho mọi người. Từ đó giảm nguy cơ xung đột xã hội, sắc tộc, tôn giáo và chiến tranh.
Đảm bảo sự bền vững về môi trường
Môi trường là vấn đề cấp bách hiện nay, đòi hỏi sự quan tâm đặc biệt của toàn xã hội. Các nguồn tài nguyên thiên nhiên đang suy giảm cả về số lượng lẫn chất lượng. Tình trạng phá rừng bừa bãi gây ra thiên tai, lũ lụt, hủy hoại môi trường và biến đổi khí hậu nghiêm trọng.
Do đó, phát triển bền vững bảo vệ và cải thiện chất lượng môi trường sống, khai thác và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên. Đảm bảo con người sống trong môi trường tốt nhất, hài hòa giữa con người, xã hội và tự nhiên, đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không ảnh hưởng đến cơ hội của các thế hệ tương lai.
Các nguyên tắc của phát triển bền vững
Nguyên tắc cốt lõi của phát triển bền vững là sự kết hợp chặt chẽ, hợp lý và hài hòa giữa ba yếu tố: kinh tế, xã hội và môi trường.
Phát triển bền vững dựa trên sự tương tác và hỗ trợ lẫn nhau giữa ba trụ cột chính: kinh tế thịnh vượng, xã hội công bằng và môi trường trong lành.
Phát triển kinh tế bền vững
Đạt được tăng trưởng kinh tế đều đặn và ổn định, đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô như lạm phát, lãi suất và nợ chính phủ. Cân bằng cán cân thương mại, đầu tư có chất lượng, hiệu quả và năng suất cao thông qua khoa học công nghệ, không gây tổn hại đến xã hội và môi trường.
Phát triển xã hội bền vững
Đảm bảo công bằng trong xã hội, xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động. Người dân có cơ hội tiếp cận đầy đủ các dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục mà không ảnh hưởng đến kinh tế và môi trường.
Phát triển môi trường bền vững
Sử dụng tài nguyên thiên nhiên hợp lý, duy trì nguồn lực ổn định, tránh khai thác quá mức và cạn kiệt các hệ thống nguồn lực tái sinh. Bảo tồn đa dạng sinh học, ổn định khí quyển và các hoạt động sinh thái khác. Hạn chế ô nhiễm môi trường, quản lý và xử lý tốt chất thải, giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu và thiên tai. Khuyến khích doanh nghiệp thay đổi mô hình sản xuất, hướng đến công nghệ sạch và thân thiện với môi trường.
Tiêu chí, vai trò và nội dung phát triển bền vững
Kinh tế, xã hội và môi trường là ba trụ cột chính của phát triển bền vững.
Kinh tế
Phát triển nhanh nhưng nền kinh tế phải vận hành an toàn và ổn định. Tạo điều kiện tiếp xúc với nguồn tài nguyên và quyền sử dụng tài nguyên thiên nhiên cho các hoạt động kinh tế một cách bình đẳng. Tạo ra sự thịnh vượng chung cho mọi người, không chỉ tập trung vào lợi nhuận cho một số ít, không xâm phạm quyền cơ bản của con người và trong giới hạn cho phép của hệ sinh thái.
Nội dung cơ bản:
- Sử dụng công nghệ tiết kiệm và thay đổi lối sống để giảm tiêu phí năng lượng và tài nguyên.
- Thay đổi nhu cầu và thói quen tiêu thụ để không gây hại đến môi trường và đa dạng sinh học.
- Tạo sự bình đẳng trong việc tiếp cận các nguồn tài nguyên, mức sống, dịch vụ y tế và giáo dục.
- Xóa đói, giảm nghèo.
- Sử dụng công nghệ sạch và sinh thái hóa công nghiệp.
Yêu cầu:
- Tăng trưởng GDP và GDP đầu người cao.
- Cơ cấu GDP với tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ cao hơn nông nghiệp.
- Tăng trưởng an toàn và hiệu quả cao, không chấp nhận tăng trưởng bằng mọi giá.
Tăng trưởng GDP xanh là thước đo quan trọng, phản ánh sự phát triển kinh tế bền vững, bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả tài nguyên thiên nhiên.
Xã hội
Đánh giá bằng các tiêu chí về giáo dục, y tế, phúc lợi xã hội, hưởng thụ văn hóa, hệ số bình đẳng thu nhập, chỉ số phát triển con người HDI. Đảm bảo đời sống xã hội hài hòa, bình đẳng giữa các tầng lớp, giai cấp, thành viên trong xã hội. Chênh lệch đời sống giữa các vùng miền không lớn, mức chênh lệch giàu nghèo không quá cao và ngày càng có xu hướng gần lại.
Nội dung cơ bản:
- Tạo sự ổn định về dân số, phát triển nông thôn để giảm sức ép di dân vào đô thị.
- Giảm thiểu tác động xấu của quá trình đô thị hóa đến môi trường.
- Nâng cao học vấn, xóa mù chữ.
- Bảo vệ đa dạng văn hóa.
- Quan tâm tới nhu cầu và lợi ích giới và tạo sự bình đẳng giới.
- Tăng cường sự tham gia của mọi tầng lớp, mọi thành viên trong xã hội vào các quá trình ra quyết định.
Môi trường
Đảm bảo chất lượng môi trường sống an toàn, bao gồm chất lượng đất, nước, không khí, không gian địa lý, cảnh quan thiên nhiên luôn trong sạch. Khai thác và sử dụng hợp lí tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường và cải thiện chất lượng môi trường sống. Duy trì sự cân bằng giữa bảo vệ môi trường và khai thác tài nguyên thiên nhiên.
Nội dung cơ bản:
- Sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên, đặc biệt là tài nguyên không tái tạo.
- Duy trì sự phát triển nhưng không để vượt quá ngưỡng chịu tải của hệ sinh thái.
- Bảo vệ đa dạng sinh học và bảo vệ tầng khí quyển.
- Kiểm soát và giảm nhẹ phát thải khí nhà kính.
- Có biện pháp bảo vệ chặt chẽ các hệ sinh thái nhạy cảm.
- Giảm thiểu tình trạng xả thải, khắc phục ô nhiễm, cải thiện và khôi phục môi trường ở những khu vực bị ô nhiễm.
Phát triển năng lượng tái tạo là một phần quan trọng của phát triển bền vững, giúp giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường.
Phát triển bền vững ở Việt Nam
Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định phát triển nhanh và bền vững dựa trên khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là mục tiêu chiến lược. Việt Nam kiên định với con đường phát triển toàn diện và bền vững.
Các mục tiêu cụ thể:
- Về kinh tế: Tốc độ tăng trưởng GDP bình quân khoảng 7%/năm; GDP bình quân đầu người đến năm 2030 đạt khoảng 7.500 USD; tỷ trọng công nghiệp chế biến, chế tạo đạt khoảng 30% GDP, kinh tế số đạt khoảng 30% GDP; tỷ lệ đô thị hóa đạt trên 50%.
- Về xã hội: Chỉ số phát triển con người (HDI) duy trì trên 0,74; tuổi thọ bình quân đạt 75 tuổi, trong đó thời gian sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm; tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đạt 35 – 40%; tỷ trọng lao động nông nghiệp trong tổng lao động xã hội giảm xuống dưới 20%.
- Về môi trường: Tỷ lệ che phủ rừng ổn định ở mức 42%; tỷ lệ xử lý và tái sử dụng nước thải ra môi trường lưu vực các sông đạt trên 70%; giảm 9% lượng phát thải khí nhà kính; 100% các cơ sở sản xuất kinh doanh đạt quy chuẩn về môi trường; tăng diện tích các khu bảo tồn biển, ven biển đạt 3 – 5% diện tích tự nhiên vùng biển quốc gia.
Các mục tiêu đột phá:
- Hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển, đặc biệt là thể chế phát triển nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực có trình độ kỹ thuật, chất lượng cao.
- Xây dựng hệ thống hạ tầng đồng bộ, hiệu quả cao, hiện đại cả về kinh tế và xã hội.
Phát triển bền vững là một quá trình lâu dài và phức tạp, đòi hỏi sự nỗ lực của toàn xã hội. Tuy nhiên, đây là con đường duy nhất để đảm bảo một tương lai tươi sáng cho Việt Nam và cho cả thế giới.
