Sông Hương, dòng sông biểu tượng của xứ Huế, không chỉ là một con sông đơn thuần mà còn là một phần linh hồn, một chứng nhân lịch sử, và là nguồn cảm hứng bất tận cho thi ca, nhạc họa. Khi chảy qua thành phố Huế, sông Hương khoác lên mình một vẻ đẹp đặc biệt, một sự hòa quyện giữa thiên nhiên và con người, giữa quá khứ và hiện tại.
Vẻ đẹp của sông Hương khi chảy qua thành phố Huế trước hết là vẻ đẹp của sự sống. Từ dáng vẻ yểu điệu, thướt tha, mềm mại trước đó, sông Hương như bừng tỉnh, “vui tươi hẳn lên giữa những bãi xanh biếc của vùng”. Sự “vui tươi” này không chỉ là cảm nhận chủ quan mà còn thể hiện qua những nhánh sông đào len lỏi, “mang nước sông Hương tỏa đi khắp phố thị”, tưới tắm cho những khu vườn, những nếp nhà, mang lại sự sống và sức sống cho cả thành phố.
Sông Hương khi vào đến Huế không còn chảy xiết, cuồn cuộn mà trở nên hiền hòa, êm dịu. Dòng chảy “chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh” tạo nên một không gian tĩnh lặng, thanh bình, góp phần làm nên vẻ cổ kính, trầm mặc của Huế. Sự chậm rãi này cũng cho phép người ta có thời gian để ngắm nhìn, để cảm nhận, để chiêm ngưỡng vẻ đẹp của dòng sông và cảnh vật xung quanh.
Như tìm đúng đường về, sông Hương “kéo một nét thẳng thực yên tâm theo hướng tây nam – đông bắc”. Ở cuối đường thẳng đó, sông Hương gặp cầu Tràng Tiền, một biểu tượng khác của Huế. Cầu Tràng Tiền “nhỏ nhắn như những vành trăng non” soi bóng xuống dòng sông, tạo nên một bức tranh trăng nước hữu tình, thơ mộng. Sông Hương và cầu Tràng Tiền không chỉ là những cảnh đẹp riêng lẻ mà còn là sự kết hợp hài hòa, bổ sung cho nhau, tạo nên một biểu tượng văn hóa độc đáo của Huế.
Không chỉ vậy, sông Hương còn uốn một cánh cung rất nhẹ sang Cồn Hến. “Đường cong này làm cho dòng sông mềm hẳn đi như tiếng ‘vâng’ không nói ra của tình yêu”. Dòng sông như một cô gái bằng lòng với tình yêu của mình, dịu dàng và quyến rũ. Cồn Hến, với những hàng tre xanh mát, những bãi cát trắng mịn, cũng là một điểm nhấn tô điểm thêm cho vẻ đẹp của sông Hương.
Giống như sông Xen của Paris, sông Danube của Budapest, sông Hương cũng nằm ngay giữa lòng thành phố Huế. Tuy nhiên, khác với những dòng sông này, sông Hương cùng với Huế vẫn giữ được nguyên vẹn vẻ đẹp của một đô thị cổ. Sông Hương không bị bê tông hóa, không bị che lấp bởi những tòa nhà cao tầng mà vẫn giữ được sự gần gũi, hài hòa với thiên nhiên.
So với sông Neva của Leningrad chảy quá nhanh, lưu tốc dòng nước sông Hương khi qua thành phố đã trôi đi chậm, thực chậm, cơ hồ chỉ còn là một mặt hồ yên tĩnh. Sự chậm rãi này không chỉ tạo nên vẻ đẹp thanh bình mà còn giúp người ta cảm nhận được sự tĩnh lặng, sâu lắng của tâm hồn.
Tóm lại, vẻ đẹp của sông Hương trong lòng thành phố Huế là một vẻ đẹp tổng hòa của nhiều yếu tố: sự sống, sự hiền hòa, sự cổ kính, sự thơ mộng và sự tĩnh lặng. Sông Hương không chỉ là một con sông mà còn là một biểu tượng văn hóa, một nguồn cảm hứng nghệ thuật và là một phần không thể thiếu của Huế. Phân tích vẻ đẹp của sông Hương là phân tích vẻ đẹp của Huế, của văn hóa Việt Nam.
