“Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân không chỉ là một truyện ngắn, mà còn là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, khắc họa rõ nét vẻ đẹp của nhân cách con người và giá trị thẩm mỹ cao quý, đặc biệt là trong hoàn cảnh xã hội đầy rẫy những bất công và tăm tối.
Nguyễn Tuân đã tạo nên một không gian nghệ thuật độc đáo, nơi cái đẹp và cái thiện giao thoa, thể hiện qua cuộc gặp gỡ định mệnh giữa Huấn Cao, một người tử tù tài hoa, và viên quản ngục, một người trân trọng cái đẹp nhưng lại sống trong môi trường ngục tù đầy rẫy sự tàn bạo.
Huấn Cao, nhân vật chính của tác phẩm, không chỉ là một người viết chữ đẹp mà còn là biểu tượng của khí phách hiên ngang, bất khuất trước cường quyền. Tài năng của ông được người đời ca tụng, “vùng tỉnh Sơn ta vẫn khen cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp”. Ông không khuất phục trước bất kỳ thế lực nào, dù phải đối mặt với án tử hình.
Nguyễn Tuân đã khéo léo xây dựng hình tượng Huấn Cao thông qua lời kể của viên quản ngục và thầy thơ lại, tạo nên một sự ngưỡng mộ sâu sắc từ những người xung quanh. Sự xuất hiện của ông trong nhà ngục đã làm đảo lộn trật tự vốn có, khiến viên quản ngục phải “biệt nhỡn liên tài”, thể hiện sự trân trọng đặc biệt đối với tài năng và nhân cách của người tử tù.
Viên quản ngục, một nhân vật tưởng chừng như đối lập với Huấn Cao, lại là người có tâm hồn nghệ sĩ, trân trọng cái đẹp và có “tính cách dịu dàng và lòng biết giá người, biết trọng người ngay”. Ông sống trong môi trường ngục tù đầy rẫy sự tàn nhẫn và lừa lọc, nhưng vẫn giữ được “thanh âm trong trẻo”, khao khát được chiêm ngưỡng và sở hữu những con chữ của Huấn Cao.
Cuộc gặp gỡ giữa Huấn Cao và viên quản ngục là sự đối lập giữa bóng tối và ánh sáng, giữa cái đẹp và cái xấu. Trong không gian nhà ngục tăm tối, ẩm thấp, Huấn Cao vẫn ung dung viết chữ, tạo nên một cảnh tượng “xưa nay chưa từng có”.
Ánh sáng từ bó đuốc soi rọi những nét chữ tài hoa của Huấn Cao trên tấm lụa trắng, làm nổi bật vẻ đẹp của nhân cách và tài năng. Viên quản ngục “khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu ô chữ đặt trên phiến lụa óng”, thể hiện sự trân trọng và ngưỡng mộ sâu sắc đối với người nghệ sĩ tài hoa.
“Chữ người tử tù” không chỉ là câu chuyện về một người viết chữ đẹp, mà còn là một bài ca về vẻ đẹp của nhân cách, sự chiến thắng của cái thiện trước cái ác. Nguyễn Tuân đã thành công trong việc xây dựng một không gian nghệ thuật độc đáo, nơi cái đẹp và cái thiện giao thoa, lan tỏa và làm thay đổi tâm hồn con người. Qua tác phẩm, ông gửi gắm thông điệp về sự trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời thể hiện lòng yêu nước thầm kín, sâu sắc.
