“Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc mà còn là một bức tranh khắc họa rõ nét vẻ đẹp của nhân cách, khí phách và sự chiến thắng của ánh sáng lương tri trước bóng tối của xã hội. Tác phẩm đặt ra những câu hỏi sâu sắc về giá trị của cái đẹp, cái thiện và vị trí của con người trong một xã hội đầy rẫy những bất công.
Nguyễn Tuân đã xây dựng một tình huống truyện độc đáo, đầy kịch tính, xoay quanh cuộc gặp gỡ giữa Huấn Cao, một người tử tù tài hoa, và viên quản ngục, người đại diện cho pháp luật nhưng lại có tâm hồn yêu cái đẹp. Chính sự đối lập này đã tạo nên sức hút đặc biệt cho tác phẩm.
Huấn Cao hiện lên không chỉ là một người có tài viết chữ đẹp mà còn là một người có khí phách hiên ngang, bất khuất. Ông dám đứng lên chống lại triều đình, không khuất phục trước cường quyền, bạo lực. Tài năng của Huấn Cao được thể hiện qua sự ngưỡng mộ của viên quản ngục, người sẵn sàng đánh đổi mọi thứ để có được chữ của ông.
Sự tài hoa của Huấn Cao không chỉ thể hiện ở những nét chữ mà còn ở nhân cách cao đẹp, tấm lòng trong sáng. Ông chỉ cho chữ những người tri kỷ, không vì vàng bạc hay quyền thế mà ép mình viết.
Viên quản ngục, một nhân vật tưởng chừng như đại diện cho cái ác, lại có một tâm hồn trong trẻo, biết trân trọng cái đẹp và nể phục người tài. Ông là “một thanh âm trong trẻo chen vào giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn, xô bồ”. Sự khao khát có được chữ của Huấn Cao đã cho thấy vẻ đẹp tiềm ẩn trong tâm hồn viên quản ngục.
Cảnh cho chữ trong nhà ngục là một cảnh tượng độc đáo, chưa từng có. Trong không gian tăm tối, ẩm thấp, ánh sáng của ngọn đuốc bỗng trở nên rực rỡ, làm nổi bật lên hình ảnh Huấn Cao đang say sưa viết chữ.
Thủ pháp đối lập được Nguyễn Tuân sử dụng một cách tài tình, tạo nên sự tương phản giữa bóng tối và ánh sáng, giữa cái ác và cái thiện, giữa sự tàn bạo và vẻ đẹp. Chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất, vẻ đẹp của nhân cách và tài năng lại càng tỏa sáng rực rỡ.
Qua “Chữ người tử tù”, Nguyễn Tuân đã gửi gắm một thông điệp sâu sắc về sức mạnh của cái đẹp, khả năng cảm hóa của nhân cách và niềm tin vào sự chiến thắng của ánh sáng lương tri trước bóng tối của xã hội. Tác phẩm là một lời khẳng định về giá trị vĩnh hằng của cái đẹp, cái thiện và khát vọng về một xã hội tốt đẹp hơn.
Lời khuyên của Huấn Cao dành cho viên quản ngục “Thầy quản nên tìm về nhà quê mà ở, thầy hãy thoát khỏi cái nghề này đi đã, rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ở đây khó giữ được thiên lương cho lành vững và rồi cũng đến nhem nhuốc mất cái đời lương thiện đi” là một lời nhắn nhủ sâu sắc về việc giữ gìn nhân cách, sống lương thiện và trân trọng những giá trị tốt đẹp của cuộc sống.
“Chữ người tử tù” không chỉ là một câu chuyện về cái đẹp mà còn là một bài học về nhân cách, về lòng yêu nước thầm kín và niềm tin vào những giá trị vĩnh hằng của cuộc sống. Tác phẩm đã để lại một dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả và khẳng định vị trí xứng đáng của Nguyễn Tuân trong nền văn học Việt Nam.
